QUA ĐÈO HẢI VÂN XƯA

 

hình ành xe leo đèo Hải Vân đang nghỉ do có thể Nóng Máy. Nhưng dù sao nếu ta nhìn kỹ, con đường đã có hai làn đường xe chạy khác với thời trước 1960 chỉ có MỘT LÀN ĐƯỜNG 

 KHI chiếc xe ì ạch leo đèo Hải Vân mà chạnh lòng thương cho người xưa, phương tiện giao thông khó khăn, nhất là hoàn cảnh bao sĩ tử ra kinh đô Huế ứng thí. Mới có câu:

Học trò trong Quảng ra thi
thấy cô gái Huế chân đi không rời ..(ca dao)

muốn thấy được cô gái Huế kiêu sa , đài các,  người học trò xứ Quảng phải 'vượt suối băng... đèo' nhất là ngọn núi Hải Vân quá ư gian nan hiểm trở, mới hay:

Chiều chiều mây phủ Ải Vân
Chim kêu ghềnh đá ngẫm thân lại buồn...''

             

  Sao lại buồn? chắc người sĩ tử xưa,  vừa đau lòng khi thi hỏng vừa 'nát dạ' khi người con gái Huế chẳng 'đoái hoài ' !?
Ngoài chuyện thuờng tình ra, lục lọi thi phú xưa , chúng ta thấy tấm lòng kẻ sĩ yêu thuơng giang sơn gấm vóc VN, đươc thể hiện qua bài thơ "Vãn quá Hải Vân quan” của chí sĩ Trần Quý Cáp (1870-1908) sau:

Hùng quan chất ngất đỉnh non xây,
Bước đã quen nơi cúi ngửa này.
Sầu ngập mắt trông ngàn dặm biển,
Giận tung quyền phá bốn bề mây.
Chiều quang mái trú đìu hiu bến,
Mỏi đáp rừng chim lạnh lẽo cây.
Bảy dặm quanh co đèo vượt khói,
Non Hành giai khí ngút trời bay.
---------------------- 

theo trang của tác giả Đỗ Chiêu Đức

thì nguyên thủy bài thơ trên như sau:

  晚過海雲關           VÃN QÚA HẢI VÂN QUAN

崔嵬萬仞古雄關，   Thôi ngôi vạn nhận cổ hùng quan,

幾度登臨俯仰間。   Kỷ độ đăng lâm phủ ngưỡng gian.

愁眼望窮滄海外，   Sầu nhỡn vọng cùng thương hải ngoại,

怒拳揮破白雲端。   Nộ quyền huy phá bạch vân đoan.

孤舟分掉荒村暮，   Cô chu phân trạo hoang thôn mộ,

倦鳥投林古木寒。   Quyện điểu đầu lâm cổ mộc hàn.

七里縈迴穿過後，   Thất lý oanh hồi xuyên qúa hậu,

鬱蔥佳氣五行山。   Uất thông giai khí Ngũ Hành San.

============= 

                đường đèo Hải Vân ngày xưa thời Pháp đang xây và sau này nơi đây là điểm dừng xe của 2 phía để CHỜ ĐỔ ĐÈO 

Chuyện xưa là chuyện ra ứng thí Kinh Đô để xây dựng con đường "hoạn lộ" cho bao kẻ sĩ. 

Chuyện hôm nay, người viết chỉ mong viết ra từ bao xao xuyến nhớ lại hình ảnh thuở ấu thời  cũng là  "Vãn Quá Hải Vân Quan" đó nhưng chỉ mong chiếc xe chở khách đang đợi đổ đèo của lớp dân hậu thế đó thôi.

 Nhớ làm sao một thời còn thô sơ trong xây dựng đường sá. Con đường đèo Hải Vân có thể thời Đệ Nhất Cộng Hóa chỉ độc nhất một làn đường xe chạy.

TỪ bên này hay mỗi bên kia đèo tất cả hai hướng phải cho  xe lên hết sẽ dừng lại tập trung tại Đỉnh Đèo. Khách có một hai tiếng chờ đợi HIỆU LỆNH. Theo người viết Hiệu Lệnh này một là phương tiện telephone hữu tuyến của các đơn vị Bảo An gác hai múi đầu chân đèo. Phía bên này là Lăng Cô phía chân đèo bên kia là Nam Ô.  Cứ vậy có thể chiếc xe cuối của bên chân đèo mang hiệu lệnh của bót gác chân đèo mỗi bên. Dĩ nhiên khi chiếc xe chót một bên leo lên tới đỉnh đèo thì sẽ cho bót gát trên đỉnh đèo biết để cho hai bên XUỐNG ĐÈO.

Sự suy diễn đúng sai không biết ra sao nhưng sự thật là đèo HẢI VÂN CHỈ MỘT LÀN XE CHẬY. 

May thay, hôm nay nhờ vào Internet qua đó cám ơn ký ức của một nhà thơ viết lại trên báo Tuổi Trẻ cái thời ấy như sau...

Nhiều người trong số đó là học sinh, sinh viên Đà Nẵng ra Huế học từ trước 1975. Sau đó là sinh viên Huế vô Đà Nẵng học đại học bách khoa, kinh tế.

Ai đã từng là sinh viên thuở ấy, chắc hẳn không thể quên chuyến xe ám ảnh qua đèo Hải Vân. Mỗi lần lên xe như thể bước vào một trận đánh. Xuống đến chân đèo mới thở phào biết mình còn sống.

Nhà thơ Tần Hoài Dạ Vũ, tức là nhà giáo Nguyễn Văn Bổn, là một trong những "học trò trong Quảng ra thi" ở xứ Huế và đậu vào Trường Quốc Học năm 1963. Lần đầu tiên từ Đà Nẵng ra Huế để thi, ông đi chuyến xe của Hãng Phi Long.

Đó là một hãng xe đò nổi tiếng bấy giờ với đoàn xe rờ-nôn (Renault) màu sơn nửa đỏ nửa vàng.

Lúc đó, do đường đèo còn nhỏ hẹp nên xe chỉ chạy một chiều từ chân đèo lên đỉnh. Người ta bố trí ba trạm kiểm soát ở hai đầu đèo và trên đỉnh đèo, để điều hành đoàn xe đi qua Hải Vân.

Lăng Cô trước 1975

Xe từ phía Huế đi vô tập trung dưới chân đèo phía bắc, chỗ thị trấn Lăng Cô bây giờ. Xe từ Đà Nẵng ra thì tập trung ở chân đèo nam. Khi được lệnh của trạm kiểm soát, hai đoàn xe từ hai phía sẽ cùng bò lên.

Đến đỉnh đèo, có một bãi rộng, để xe hai phía tránh nhau. Khi chiếc barie của trạm đỉnh đèo nhấc lên, thì đoàn xe sẽ cùng xuống đèo, để khỏi phải tránh nhau giữa đường chật hẹp nguy hiểm.

Thầy Bổn kể mỗi lần xe lên đỉnh dừng lại, khách được xuống nghỉ ngơi ăn uống và để xả bớt căng thẳng. Cái bãi đất rộng trên đỉnh đèo chính là bãi đậu xe hồi đó, giờ vẫn còn.

Năm 1965, quân đội Mỹ đổ bộ vô vũng Hàn (Đà Nẵng) thì qua năm 1966 họ bắt tay mở rộng đường đèo Hải Vân.

Từ năm đó, xe qua đèo cùng lúc hai chiều. Đường mở rộng hơn nhưng hiểm nguy thì vẫn không bớt đi mấy. Có những đoạn xe chạy sát một bên là vách đá, một bên là bờ vực, và sợ nhất là những khúc cua tay áo quá ngặt.

Thỉnh thoảng lại nghe báo đưa tin xe đứt phanh lao xuống đèo, xe tung vô vách đá rớt xuống vực. Nhưng khách qua đèo bấy giờ còn nỗi sợ nữa đó là vấp mìn, hoặc trúng đạn pháo kích.

"Một lần từ Huế về thăm nhà, ngồi trên chiếc xe đò tắc-xông của Hãng An Lợi, tôi đã chứng kiến chiếc xe jeep trước mặt mình trật bánh vì đường trơn rớt xuống hố", thầy Bổn nhớ lại. "Đi bộ thì khiếp Hải Vân/Đi thủy thì khiếp sóng thần hang Dơi", câu ca dao ra đời từ thuở ông cha đi bộ qua đèo, vẫn còn đúng cho đến thời con cháu đi xe đò.

trích nguồn:  

Những chuyến xe đò về miền kỷ niệm thương nhớ -Kỳ 4: Xe qua đèo Hải Vân rồi mới biết mình còn sống - Tuổi Trẻ Online

nguồn Internet: đường đèo Hải Vân 1961

Như thế chúng ta nhớ lại đoạn đường từ Huế vô Đà Nẵng khoảng 90 cây số nhưng vì chuyện đợi ở Đỉnh Đèo mới làm cho chuyến đi Đà Nẵng hay từ Đà Nẵng đi Huế sẽ lâu dài tới cả NGÀY trời chứ đâu phải chuyện chơi. 

Nhớ phương tiện thời xưa ì à ì ạch xe chạy cao tay là sáu hay bảy mươi cây số / giờ khác với thời nay rất xa. Lại thay chờ tại đỉnh đèo làm cho khách phải "bới cơm theo" là chuyện đương nhiên. Theo trích đoạn trên thì phải đợi đến 1966 đèo Hải Vân mới có 2 CHIỀU XE CHẠY

 

NHỚ SAO BÁNH BÈO TRÊN ĐỈNH HẢI VÂN

Trên đỉnh tập trung tại chóp đèo Hải Vân, khách có thì giờ ngắm phong cảnh hùng vĩ của biển núi miền trung. Giờ đây mới thấy cảnh trời đất quê hương sao quá đẹp. Biển xanh xa tít mênh mông dưới chân đèo có nơi sóng đánh bạc đầu...

Giờ đã đói bụng, nếu có tiền chúng ta sẽ vào ăn bánh bèo tại đỉnh. Những dĩa bánh bèo nổi tiếng ngon ai ăn cũng khen và nhớ mãi hương vị. Có thể do đói bụng cộng thêm khí trời lạnh trên cao mây sa sàn sạt khiến cái đói càng tăng thêm chăng? Mà phải kể chiếc bánh bèo ở đây làm vừa nhỏ không lớn. Những cái bánh tròn trịa có thể ăn mỗi lần vài cái; rồi nhụy tôm mịn, đậm đà nhất là hương vị nước mắm vừa ăn vừa húp khách không sợ mặn. Có cái đáng nhớ là mặt trên dĩa bánh không cầu kỳ "hoa lá cành" quá nhiều thứ phụ như thời này nên mất đi "phong vị" của bánh bèo...Ăn là nhớ, khách cứ mong có dịp dừng tai đỉnh Đèo để ghé vào ăn. Đâu phải chỉ có bánh bèo, còn vài thứ khác dĩ nhiên không thể thiếu bánh bột lọc gói xứ Huế hay vài món bánh ngọt đậu xanh, nếp da lợn từ Đà Nẵng đem lên bán tại đây. Những cái bánh vuông màu xanh lá dứa bên trong nhụy đậu xanh màu vàng, đựng trong bao ni-lon cho khách đi xe mua về Huế làm quà cho gia đình. Ngược lại khách vô lại Đà Nẵng có thể mua vài chục cái bánh bột lọc hay chai mắm sò làm từ làng Lăng Cô lên bán dạo tại đây...

bánh da lợn Đà Nẵng trước 1975

Mỹ đặt chân đến Đà Nẵng trong ngày 8-3-1965 ở bãi biển Xuân Thiều (Q.Liên Chiểu)

VÀ cũng nhờ vào thời buổi "chiến tranh" lúc Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng thì đèo Hải Vân bắt đầu khai thông làm 2 chiều. Sau này người viết cũng có đi xe vào Đà Nẵng nhưng may mà lại buồn...

Buồn là không còn dịp chiếc xe hàng dừng lại trên đỉnh đèo năm xưa cho khách vừa giải lao nghỉ mệt vừa có dịp ngắm cảnh trời mây. 

Khi chiếc xe hàng chở khách lên đến đỉnh đèo để bắt đầu đổ đèo khách còn nhận ra nhiều bãi đất trống một thời xôn xao tiếng chào đón mời mọc mua hàng như còn vẳng vẳng đâu đây...

Kỷ niệm đi xe trong lòng người khách ắt hẳn còn hương vị DĨA BÁNH BÈO ĐỈNH ĐÈO HẢI VÂN những lần ngóng đợi xe lên để tiếp tục đổ đèo vào Đà Nẵng hay ra Huế hoàn thành cuộc hành trình QUÁ HẢI VÂN SƠN 

ĐHL 

NHỚ ĐÈO HẢI VÂN 

22/8/ 2025