Nói về chuyện ăn hàng vặt cái thuở xa xưa đó, chúng ta hay nhớ nhiều triêng hàng của mấy o bán vào ban ngày như bún xáo, bánh canh, bánh bèo, đậu hũ... về đêm, đặc biệt lại có chè gánh như người viết đã kể cùng bạn đọc. Trong các thứ hàng ban đêm đó, có một loại hàng mấy o Quảng Trị quê mình chỉ mang một bên nách thôi. Thứ hàng đó không nhiều đến nổi o phải gánh, đó là TRỨNG LỘN. Thật thế, tuy là cái thúng nách một bên hông, nhưng loại hàng đó không phải là thứ rẻ tiền.
Những năm sau này vào nam tôi mới có dịp nghe cái tên “hột vịt lôn” nói cho đúng âm thì là “hột zịch lộn”. Người QT mình hồi đó cứ kêu là trứng lộn thế thôi vì không ai làm nghề bán trứng gà lộn cả. Thời này trong nam có cả cút lộn, gà lộn tùy theo nhu cầu thị trường. Ngày xưa rất khác. Món ăn truyền thống thì bà con mình hay giữ gìn, ít hề pha trộn cải biến lung tung.
Nghề ấp trứng lộn tại quê mình ngày đó chỉ làm theo kiểu thủ công, gia đình. Làc đác đâu đó tôi mới thấy vài bầy vịt nuôi rong trên mấy cánh đồng giáp giới Trí Bưu về hướng gần cầu Ba Bến. Trong Diên sanh thì có mấy bầy ở đồng Cu Hoan hay gần cua Hà Lộc giáp giới Mỹ chánh. Đất ruộng QT hiếm hoi làm sao bì được trong nam nơi ruộng đồng cò bay thẳng cánh, bởi vậy vịt bầy ở QT hiếm là đúng.
Nhưng bù lại, trứng lộn QT mình thật ngon. Có lẽ do làm thủ công, ít ỏi nên trứng lộn được chăm sóc kỹ lưỡng từng cái một, nên trứng mới ngon như thế. Tôi lại suy rằng: bầy vịt QT ăn kham khổ hơn nên trứng và thịt nó mới đậm đà chăng? Một điều quan trọng nữa, nghề ấp trứng lộn họ giấu kỹ lắm, chỉ “cha truyền con nối” mà thôi! Ấp trứng lộn không có "bí quyết" thì chỉ ra trứng ung (hư) thôi, mà trứng ung hư rồi thì khách làm sao ăn? (người hay có bệnh "đau đầu" nghe đâu tìm mua cho ra "trứng ung" mua ăn cho hết bệnh)
Thôi, người viết xin trở về chuyện “Đồ Nghề” của o bán trứng lộn hơn là chuyện ấp trứng. Nói thì đồ nghề; nhưng có gì đâu? Những thứ cần cho một đêm đi bán của o nhìn gọn gàng hơn o bán chè gánh nhiều. Trứng luộc xong, o bỏ hết vào trong một cái thúng có đựng trấu (hay trú tức là vỏ lúa xay xong.). Vỏ trấu có công dụng rất hay là giữ trứng được nóng lâu. Lại thêm một cái ‘trẹt’ (hay mẹt) nhỏ đậy vừa vặn chiếc thúng. O chỉ đem theo cái chai muối tiêu, thêm vài ba cái dĩa đất nhỏ cùng một mớ rau răm được cuốn trong một miếng lá chuối.
Màn đêm vừa buông xuống, từ mấy xóm trong thôn Hạnh Hoa hay Trí Bưu hay dọc theo đường Duy Tân Thạch Hãn, mấy o một bên nách thúng còn tay kia xách chiếc đèn dầu treo hướng về mấy con đường phố quanh Thành Cổ:
-Ai… trớn (trứng) lộn !?
Có khách, O ngồi xuống một bên đường.
-Trớn mấy một cấy (cái) ri.. O…?
-Ba cấy mười đồng.
Giá ba cái mười đồng cho đến hơn nửa đời, người kể chuyện vẫn còn nhớ. Chẳng ai mua ăn chỉ một cái duy nhất cả, dĩ nhiên phải mua sĩ 3 cái 10 đồng, o mới bỏ công và thì giờ ngồi xuống bên đường đợi chú khách đó ăn. Khách ăn trứng lộn, lại dĩ nhiên chỉ là đàn ông; đó là bác hay chú nào đó có tiền. Rồi bác hay chú đó cũng ngồi xuống bên lề đường để thưởng thức ba cái trứng nóng hổi. Tôi là đứa nhỏ đang chơi đá lon với bạn bè dưới cột điện đường. Trời phú cho cái trí nhớ về hình ảnh o bán trứng lộn cùng chú khách ăn hàng đêm đó và giờ đây mới có cơ hội "tỉ tê" kể lại với bạn đọc nghe chơi. Chỉ nghe hay đọc "chơi" thôi nhé nhưng hi vọng sức cố gắng miêu tả để làm sao bạn đọc đi "chuyến tàu tưởng tượng" về ăn hàng đêm bên hồ Thành Cổ một thời...
...Cái trẹt nhỏ bây giờ trở thành cái mâm. O nhẹ nhàng đặt ba quả trứng xuống cái dĩa nhỏ, một dĩa kia o đặt môt nhúm rau răm và tiêu muối.
Chú khách chưa vội ăn ngay. Một tay cầm cái trứng, tay kia chú vừa che che vừa nheo mắt soi cái trứng lên ngọn đèn điện đường...
- Răng trớn ...tra (già) ri o !?
-Trớn rứa mà eng chê tra tề...trứng nhà tui ấp mà eng, đúng ngày đúng tháng mới đem luộc bán eng nờ!
O bán trứng giọng hơi bực mình với chú khách khó tính...mới "mở hàng" mà chú nói chi mô rứa? Nói rứa, nhưng o cũng chiều lòng khách. O cố săm soi, lựa sâu trong lớp trấu cho đến khi có được cái trứng nào vừa ý khách mới thôi.
Sau khi húp hết nước của cái trứng, chú khách chỉ bóp một cái là cả cái trứng tuôn "tuốt tuồn tuột " vào miệng ,chỉ còn lại cái vỏ đã bẹp dí trên tay. Chú vừa nhai nhồm- nhoàm, ghém thêm một nhúm rau răm, cùng một tí muối tiêu vào miệng, thế là xong! Tôi là một thằng bé đứng gần đó, thán phục tài ăn của ông khách lắm. Có lần mạ cho tiền, tôi mua trứng o vừa đi bán nhưng phải ăn vài lần mới hết cái trứng lộn nóng hổi. Đứa bé kia nhớ mãi, có khi gặp nạn do tôi cố "bắt chước" cách ăn của khách người lớn là ...bóp một lần... rủi thay! miệng tôi thì nhỏ, trứng bên trong còn nóng, nhổ ra thì tiếc của, báo hại thân tôi nước mắt ràn rụa, do muốn PHỎNG CẢ MIỆNG?!
Cũng có lúc, khách mua trứng mang về nhà. BA hay SÁU cái trứng o ưu tiên bỏ vào cái túi nylon. Lúc này o kèm muối tiêu gói sẵn trong mấy gói giấy nhỏ xíu, còn nhúm rau răm thì được vìn (cuốn) trong một miếng lá chuối. Thế thôi đơn giản lắm. Công bằng mà nói, trong mấy thứ hàng ban đêm, thúng trứng lộn của o xem thế mà thuộc loại đắt tiền khi so với đời sống của người dân bình thường hay so với giá trị đồng bạc cùng thời.
 |
| trứng lộn trong nam ăn kèm lỉnh kỉnh đủ thứ rau chua ớt tỏi |
Những năm di cư vô nam rồi, người viết mới thấy cách ăn trứng lộn trong nam khác hẳn tại quê mình. Có dịp ăn trứng lộn tại Phan Thiết hay Sài Gòn về đêm, tôi thấy khách ăn trứng họ đặt lên cái tách nhỏ cho khỏi nóng tay. Xong, họ lại dùng cái muỗng nhỏ từ từ múc trứng ra ăn. Đó là chưa kể vài thứ lỉnh kỉnh kèm theo... nào rau nào đồ chua nào ớt tỏi. Khách ăn trong nam hay có thêm xị rượu hay bia bán kèm nữa chứ. Trong nam, chẳng có khi nào tôi thấy trứng lộn người ta đi bán trong cái thúng nách một bên hông giống Quảng Trị ngày đó cả.
Đồng ruộng hiếm hoi như đã nói đoạn trên thì cái trứng vịt QT ngày đó cũng có cái giá trị của nó huống gì trứng lộn? Dù mang tiếng là ‘thằng nhỏ ăn hàng’ nhưng trong lòng người viết sau này lại cảm thấy vui vui khi có dịp kể lể chuyện trò so sánh trứng quê mình quê người...
Bao tiếng rao hàng khi màn đêm buông xuống nơi vùng ngoại ô tỉnh Quảng. Những cái nghề sinh nhai giúp cho đời sống của người lao động trong thời bom nổ đạn reo. Giờ đây chúng ta ngồi nhớ về quê hương rồi kể lại cho nhau nghe qua vài món hàng ăn dân dã. Một ngày, nếu có ai về đường xưa lối cũ, khi ngồi trong tiệm ăn hay quán cà phê nào đó, chợt chạnh lòng nhớ lại một chút hình ảnh cùng tiếng rao xa xưa, một thuở ăn hàng ./.
ĐHL
edit 31/8/2025
No comments:
Post a Comment