John E. Steinbeck- CHỈ CÒN LÀ CỐ HƯƠNG (PHẦN I)

 

RA ĐI

    Chiếc xe đã thực sự ra đi, chở theo lỉnh kỉnh đồ dùng, dụng cụ nặng nề, giường lò xo, sau khi họ đã bán những thứ họ cần bán. Tom Joad lái xe về thăm lại nền nhà cũ và vùng đất thân yêu lần cuối. Anh ra thăm lại nhà vựa, bên trong trống hốc. Thăm cái chái chứa đồ lúc trước. Chân đá vào những thứ không bán được, anh dùng bàn chân hất đầu cái cắt cỏ lên xem. Bao hình ảnh cũ lần lượt trở về trong trí nhớ: từng dấu đất thân yêu, ghềnh đất đỏ nơi bầy én làm tổ, rặng liễu um tùm che chở đám đất nuôi thả bầy heo. Hai con heo con thấy anh eng éc kêu, tìm cách chun mình hàng rào. Giống heo đen thích sống thoải mái ngoài trời, chan hòa nắng nôi. Cuộc 'hành hương' về lại quá khứ trong tưởng tượng chấm dứt.

   Tom lại thềm cũ, bóng chiều đổ dài trước ngõ. Má đứng sau, gần căn bếp.  Bà dùng cái sô giặt áo quần cho mấy đứa nhỏ. Bọt xà phòng phập phồng lên đến hai khủy tay mạnh khỏe, da đầy đồi mồi. Bà ngưng chà , ngồi xuống. Từ sau, bà nhìn về anh khá lâu khi Tom xoay người nhìn ánh nắng nóng bức bên ngoài. 

Bà quay lại tiếp tục công việc:

            -Tom nè, má hi vọng tới Cali nơi đó sẽ khá hơn nhiều .

Anh quay lại nhìn mẹ:

                - Ủa, bộ má sợ nơi đó không ra gì hả má?

                -Ồ, làm gì có chuyện đó. Đương nhiên nơi đó sẽ khá hơn đây thôi. Có mấy nguòi đem về đây những tờ quảng cáo chuyền tay, tiền họ sẽ kiếm ra, lương trả cao cho mọi thứ. Má còn thấy mấy tờ báo nói nơi đó họ cần người tới hái nho, cam, đào nữa. Tom nè, hái đào coi việc này dễ kiếm tiền nhất. Dù họ không cho con ăn đào nhưng thỉnh thoảng con có thể ăn lén một ít. Làm việc có bóng cây thì mát mẻ dễ chịu. Má lại sợ việc làm đòi hỏi quá cao, má không tin khả năng má. Kiếm việc đó chắc không xong đối với má đâu?

Tom an ủi:

                -Má hãy tự tin,đừng có tâm lý bỏ cuộc. Sự tự tin làm tăng khả năng bản thân cho mình má ạ. (don't roust your faith bird-high an' you won't do no crawlin' with the worms)

            -Má tin vào câu này. Phải câu đó viết trong Kinh Thánh không vậy?

-Con đoán vậy, ...kể từ khi đọc cuốn  Cái Được từ Giá Trị của Barbara (The Winning of Barbara Worth ) con chẳng để ý gì trong Thánh Kinh viết nữa.

     Nhẹ chắt lưỡi, Má  nhúng lại áo quần trong sô nước. Đôi tay gắng sức vắt mấy chiếc sơ mi, quần treo, thấy rõ những đường gân chằng chịt.

             -Ông nội nói gì cũng đem Kinh Thánh ra; ông toàn dùng nó để trêu ngươi người khác. Nhưng Nội lại lẫn lộn cuốn Niên Giám của Dr. Miles lấy ra trích dẫn . Đọc to từng chữ cho người khác phải nghe, chữ nghe thật buồn cười (had lame backs) . Thế mà Nội còn nói 'đó là lời Chúa trong Thánh Kinh'?Pa và Bác John cười làm Nội nổi giận.

  Vắt áo quần xong, bà bỏ lại thành đống giống đống củi sắp dài trên mặt bàn.

            -Người ta nói đến đó cũng ngót Hai Ngàn Dặm, theo ý con bao xa hả Tom?

-Con chẳng rõ à má. Tom thú nhận...nếu may chúng ta mất hai tuần hay mười ngày. Xem kìa, đừng lo quá. Bộ má quên khi ngang chuồng heo con nói với má rằng khi ra đi mà suy nghĩ hay lo quá sẽ hóa điên (go nuts) thôi. Má yên tâm, tương lai ngày mai, ngày kế hay vui chơi cho ngày thứ Bảy,  là những gì đáng nghĩ. Người già hay lo. Má xem, nếu người trẻ thời nay khi bang đầu vào tù (buttin' his head on the cell door) thì còn bao lâu để lo? Sao Má không nghĩ như họ, ngày nào lo ngày đó thôi.

        -Cách nghĩ của con khá đúng.

   Bà đồng ý. Nói xong, bà đổ nước nóng trên bếp xuống xô, tiếp tục ngâm áo quần dơ vừa quậy xà phòng.

                -Đúng, nghĩ vậy mới hay. Nhưng má lo Cali có khá hơn không ? Xứ đó chưa bao giờ lạnh, nơi nào trái cây cũng mọc, người ta được ở một nơi tốt lành nhất, những căn nhà nhỏ, sơn trắng nằm giữa vườn cam. Má hình dung, nếu như nhà mình đều có việc, đều đi làm tại đó-  chúng ta cũng có căn nhà trắng kia. Em con chạy ra với tay hái những trái cam vàng, trĩu quả trên cây. Chúng không đứng  nhìn, chúng sẽ reo to lên ngay.

    Tom lặng nhìn mẹ làm việc, qua ánh mắt, anh tức cười về trí tưởng tượng của mẹ:

              -Mẹ tưởng tượng hình ảnh đẹp như mơ. Có một người từ Cali về mách. Ông ta nói khác. Má biết ông ta giờ không còn ở đó nữa. Nhưng có nhiều người đang xin làm tại đó. Gã mách, thợ hái cam sống trong mấy căn lều dơ dáy, cũ nát, họ không kiếm đủ ăn. Lương họ quá thấp nhưng lại khó kiếm thêm.

   Mặt Má tối lại:

            -Ôi, không thể nào, ..Pa con đọc lời rao trên báo kìa, họ cần người ghê lắm. Họ sẽ không gặp rắc rối nếu họ không thừa người. In quảng cáo ra thì tốn tiền, thế thì họ nói láo làm gì ? vô lý bỏ tiền ra để nói láo ?

    Tom ngúc ngắt đầu, anh tiếp:

            -Con chẳng rõ, thật khó suy đoán sao họ phải bày ra trò này. Có thể ...

        Anh nhìn ra ánh nắng lửa đang nung nấu nền đất đỏ:

            - Con cho rằng có thể, nghĩa là sao ?

            -Có thể tốt đẹp như mẹ mơ ước. Ông Nội đâu rồi? Thầy cũng đâu rồi?

    Má ra ngoài, hai cánh tay ôm đống áo quần mới giặt. Tom tránh qua bên cho má anh qua trước.

            -Vị thầy nói ông đi quanh đây. Nội ngủ trong nhà. Suốt ngày nay, ông ngủ mãi trong đó.

  Bà tới hàng dây, treo mấy chiếc quần jean lên trước, mấy chiếc sơ mi xanh cùng những chiếc quần lót xám dài.

  Có bước chân lê sau Tom khiến anh quay lại. Ông vừa từ chỗ ngủ ló ra, giống như buổi sáng, tay ông lại dò dẫm, tìm hàng nút trước quần.

              -Ta nghe tiếng lào xào ngoài này, đồ quỷ không cho thằng già này ngủ, bữa nào bọn nhỏ mày mà già  (get dry behin' the ears) thì sẽ hiểu người già cần yên lặng ra sao.

  Mấy ngón tay ngo ngoe lúc ông bực mình, lại mở tung hai hạt nút quần trước ra lại. Tay ông chẳng biết xoay sở ra sao. Bàn tay lẩn thẩn lại đưa sâu gãi trong quần lót dưới hai viên ngọc hoàn, tỏ vẻ thích thú. Má vào nhà, tay còn ướt, lòng bàn tay nhăn nheo, phồng lên do nước nóng cùng xà phòng.

          -Hai mẹ con lầm Nội đang ngon giấc nên mới ồn , thôi để con gài nút lại cho.

  Mặc cho ông cự nự, bà giữ ông lại được, gắng giúp gài nút quần cùng áo lại giúp ông.

            -Nội đi dạo quanh nhà chút đi.

    Nói xong bà thả ông ra.

    Ông nội vẫn lắp bắp, giọng còn giận:

                -Người ta thích gài nút cho đẹp mà , còn ta chỉ thích chính tay ta gài thôi.

Má đùa:

            -Tới California, người ta cấm chạy rong ngoài đường quần áo không gài nút Nội à .

            -Họ không cho thế ư? hầy ! tốt, ta sẽ cho họ thấy . Họ tưởng họ cho phép ta làm thế nào là làm theo sao ? Tại sao? ta sẽ đi cà ngông như thế nếu ta thích , xem làm gì ta nào ?

                -Coi bộ càng năm ông nói càng dữ hơn, Má đoán Ông muốn khoe khoang đó mà.

   

    Ông già huớng cái cằm lởm chởm râu, nhìn Má Tom bằng cặp mắt tinh quái, thông minh, cùng chút gì hớn hở:

                -Ố , ..chúng ta ngàn dặm tới đây. Nhờ Chúa, chúng ta đã tới xứ nho. Nho lủng lẳng dọc đường. Biết ta sẽ làm gì không? Ta sẽ hái đầy một bồn tắm đầy nho, ngồi vào đó, ép chúng ra, cho nước nho chảy ướt đẫm cái quần ta mặc mới thôi.

 Tom cười phá lên:

            -Lạy Chúa, nếu ông tôi sống tới hai trăm tuổi thì Chúa đừng hòng đụng nỗi cái nhà của Nội tôi.

             -Ông Nội ơi, nội sẵn sàng mọi thứ chưa ?

    Nội kéo ra một cái thùng, ngồi đánh phịch:

                -Thưa ngài , xong rồi ạ, giọng còn tức giận...giờ cuốn gói đến rồi đó,(goddamn near time). Bốn chục năm trước em ta tới đó, biền biệt tăm hơi. Rõ ràng hắn là thằng chó đẻ, hèn hạ. Chẳng ai ưa nó cũng phải. Hắn bỏ đi còn lấy của ta khẩu Colt loại bắn phát một nữa chứ. Ta mà gặp mặt hắn hay con hắn nơi nào tại Cali, ta hỏi lấy lại cho bằng được khẩu súng này. Nhưng ta mà biết hắn, con hắn và bất cứ ai đang nuôi lũ con hắn, chắc sẽ vui vẻ theo ta đi tìm công việc hái trái cây  cho ta.

    Má gật đầu:

                -Ông ta biết đó rồi, ông đi làm đó ba tháng trước, nghe tin ông vọt đi làm trước Nội rồi.

            -Hoàn toàn đúng ... Ông khen

    Tom ngồi trên tầng cấp nhìn ra ngoài, chợt lên tiếng:

                -Hình như vị thầy đi chơi sau vựa đang về kìa.

    Má khen:

                -Sáng nay Má nghe thầy thuyết một phép ân sũng lạ lùng ; nghe kỹ thì chẳng phải là bài giảng chút nào, y như nói chuyện , nhưng âm huởng cuối cùng rõ ràng là một phép ân sũng.

                -Ông thầy thật lạ, nhiều khi buồn cười, hay nói chuyện một mình, hình như ông không gắng bỏ tật kia đi...Tom nhận xét.

    Má góp thêm:

                        -Nhìn đôi mắt thầy như đang làm phép rửa tội cho ai. Cái nhìn lướt, không tập trung điểm nào, đó là cái nhìn trong lúc làm phép rủa tội. Bước đi cúi đầu, nhìn vô định vào mặt đất. Theo má đó là hình ảnh vị chủ lễ rửa tội cho con chiên, con ạ.

    Bà ngưng nói vừa lúc vị thầy vào ngang cửa.

            -Đi dạo quanh lâu quá thế kia sẽ bị say nắng đó thầy... Tom e ngại

            -Ồ, vâng, có thể lắm.

    Thầy Casy đồng ý. Chợt nhớ ra chuyện gì, thầy phản ứng rất nhanh tới mẹ Tom, Ông nội, luôn cả Tom:

                -Ta cần phải đi về  miền tây, nay ta xem ta là bà con của tất cả mọi người trong nhà vậy.

    Vị thầy dừng lại, đứng yên, chút gì bối rối trong bộc lộ vừa qua.

    Má nhìn Tom chờ câu trả lời vì anh là đàn ông, nhưng Tom nín lặng. Thấy vậy bà để anh nói sau, mong lúc đó anh sẽ nghĩ ra câu trả lời thích đáng: 

            -Gia đình hãnh diện có thầy đi cùng. Tôi phận đàn bà dĩ nhiên không quyết định trước thầy ạ. Pa cháu có nói, mọi đàn ông trong nhà tối nay sẽ quyết định việc này và định ngày lên đường luôn. Theo tôi nghĩ, hai mẹ con chưa có quyền nói gì giờ này được, đến lúc tất cả đàn ông về lại . Bác John, Pa, và Noah , Tom, Nội , Al và Connie họ sẽ dự liệu . Nếu trong xe còn chỗ , tôi nghĩ chắc chắn chúng tôi sẽ hãnh diện có mặt thầy trong cuộc viễn hành , thưa thầy.

    Thầy thở dài:

                -Dầu sao ta cũng đi, dù ý kiến thế nào cũng vậy. Ta nhìn quanh, nhà cửa , đất đai trống rỗng, tất cả vùng này đều không còn gì. Ta ở lại làm gì ? Ta phải tới nơi bà con tới, ta sẽ chung tay làm lụng trên đồng, có như thế ta còn cơ may tìm ra hạnh phúc.

            -Thế là thầy bỏ luôn việc giảng đạo luôn sao? Tom hỏi.

                -Ta không còn làm việc này nữa.

                -Thầy cũng không làm phép rửa tội cho bà con nữa sao ? Má lo ngại.

            -Ta sẽ không làm phép đó nữa. Ta sẽ ra đồng làm, những cánh đồng xanh tươi, ta sẽ được gần gũi mọi người. Ta sẽ không còn việc gắng gượng dạy ai nữa. Ta sẽ gắng học làm, cách của bà con đi lại trên cỏ, sẽ nghe được tiếng tâm tình của mọi người, tiếng vui vẻ hát đùa, tiếng trẻ ăn uống no nê. Ta muốn nghe tiếng ái ân vợ chồng (pounding the mattress) trong đêm, rồi sẽ học ăn uống chung với mọi người.

 

    Ngang đây mắt ông ươn ướt và cũng như sáng lên niềm tin mãnh liệt.

                -Ta sẽ nằm trên cỏ, mở hết tấm lòng chân thật với ai cần ta. Sẽ thảo luận , sẽ cùng lời thề (cuss an'swear), cùng nghe tiếng mọi người ngâm nga nhiều bài thơ, chuyện trò thân mật. Tất cả niềm mơ kia là Thánh, là những gì ta chưa hiểu tới. Là tập hợp bao chuyện tốt lành, thánh thiện.

                -Amen!

    Má chấp nhận lời của vị thầy.

    Sau lời thố lộ, vị thầy khiêm nhường ngồi xuống trên cái thớt gỗ cạnh cửa vào:

                -Ta hay tự hỏi cái gì làm cho con người trở nên quá nỗi cô độc?

    Tom vừa ho vừa lên tiếng trả lời ông một cách tế nhị:

                -Đó là cho ai không còn muốn giảng đạo nữa thầy ạ.

            -Ô, ta chỉ là một người nói chuyện thôi, thầy Casy quả quyết...cũng không tránh xa , nhưng không phải là giảng đạo. Giảng đạo là truyền là nhồi nhét vào đầu mọi người lắm điều . Ta đòi hỏi họ phải biết rằng ta không truyền đạo cho họ,  phải không nào ?

            -Con chẳng biết, Tom chống chế,...giảng đạo họ có giọng nói và cái nhìn đặc biệt vào mọi thứ. Giảng đạo tốt, kịp lúc, cho mọi người khi họ bắt đầu muốn giết người. Con nhớ mùa Giáng sinh vừa rồi trong nhà tù McAlester, Đạo Quân Cứu Rỗi (Salvation Army) có đến thăm, họ rất tử tế với người tù. Tròn ba giờ tù được nghe đội kèn cornet thổi và chúng con lặng nghe. Họ thật tốt với chúng con. Nhưng nếu có ai bỏ ra ngoài, con cảm thấy vắng vẻ hơn. Theo con nghĩ đó là giảng đạo. Chính họ tới làm điều lành cho những người gục ngã và không bao giờ tát vào mặt ai cả. Không, thầy hà tất không cần phải làm người giảng đạo nữa, nhưng thầy cũng chẳng thổi kèn cornet tại đây mà.

Má chuồi thêm vài thanh củi vào bếp:

        -Má nấu cho cả nhà chút gì ăn đây, nhưng không nhiều đâu nghe.

   Ông Nội lại kéo cái thùng lại, ngồi dưa vào vách. Tom và thầy Casy cũng dựa lưng vào vách. Trời trưa đang ngã bóng ngoài căn nhà hoang.

                         

                

  Winfield & Ruthie

      Xế trưa chiếc xe trở lại. Nó vật vả băng mình qua đám bụi mù. Bụi phủ một lớp dày trên sàn xe, trước mui xe, ngay cả hai đèn trước cũng bám một lớp bụi đỏ lòm. Xe về thì mặt trời bắt đầu xế; ánh chiều càng làm nền đất nhuốm một màu đỏ như máu. Al khom người trên tay lái, dáng mặt hãnh diện, lo lắng, cùng tràn đầy năng lực. Pa và Bác John, hai người chủ gia đình, được mời ngồi đằng trước với tài xế. Chỉ có hai người đứng đằng sau, tay vịn vào lan can xe đó là hai cô em Ruthie mười hai tuổi và cậu út Winfield mười tuổi. Mặt hai đứa em bám đầy bụi, phờ phạc; ánh mắt mệt mõi nhưng chưa hết vẻ thích thú . Ngón tay và khóe miệng còn dính dấu kẹo kéo cam thảo chúng vừa vòi vĩnh Pa mua lúc xe về thị trấn. Ruthie hôm nay bận cái váy muslin cao quá gối. Tuổi mười hai, lứa tuổi thoáng nét ưu tư trong mắt. Cậu em Winfield, tuổi vui chơi, mũi dãi thò lò (trifle of a snot-nose), như con gà nhỏ sau vựa nhưng cái tật đã 'thâm căn cố để ' (inveterate) lượm tàn thuốc tập hút, không bỏ được. Ruthie cảm nhận được sức mạnh bản thân, trách nhiệm, biết mình lớn lên ra sao, theo với sự phát triển của bộ ngực . Trái lại, Winfield càng ngây ngô, hoang tàng hơn nhiều. 
                                                                                     Rose of Sharon

  Người chị cả Rose of Sharon đứng cạnh hai em, gắng bám nhẹ vào lan can. Nàng xoay nhẹ mũi chân, cố chống lại đường dằn bằng đầu gối và đùi sau để giữ êm thân mình. Nàng đang mang thai nên rất cẩn thận lúc xe chạy. Sharon bện con rít cho tóc nàng xong quấn quanh đầu trông giống một vương miện màu tro. Mặt nàng tròn trĩnh, khêu gợi, mời mọc. Sắc đẹp thu hút, biểu hiện qua mấy tháng trước, hậu quả là
"rào chắn'"  từ cái thai hiện tại. Nàng vẫn mang nụ cười tự mãn, một cái nhìn thông hiểu và toàn thiện. Thân hình đẩy đà -ngực, bụng, căng đầy mềm mại, hông và mông đu đưa như lôi cuốn  người nhìn muốn vỗ, muốn đụng chạm vào - thế mà toàn bộ thân thể kia đột nhiên nghiêm trang, quan trọng hơn khi người ta thấy được toàn bộ cử chỉ, hành động của nàng chỉ nhằm mục đích bảo vệ cho thứ bên trong đó là bào thai. Ngón chân nàng cố gắng giữ thăng bằng cho cơ thể cho an nguy đứa bé. Thế giới áng chừng cùng mang thai với nàng; ý tưởng trong trí nàng giờ đây đang cô động, hạn hẹp gồm những từ ngữ về sinh nở và tình mẹ thôi. 

Connie

   Connie, người chồng mười chín tuổi đã lấy nàng- một cô gái đầy nam tính, đam mê, đầy đặn vẫn còn lo sợ cùng hoang mang với những thay đổi trong người nàng.  Có thai rồi thì hết giỡn trò mèo chuột trên giường, hết cắn cào, cười đùa khóc lóc thỏa thích. Giờ nàng phải cẩn thận giữ người, biết ý tứ, cương quyết với chồng nàng. Connie nửa tự hào, nửa e sợ Sharon. Có cơ hội anh đứng gần nàng, anh tìm cách chạm tay vào nàng hay đứng thật gần để có cơ hội kề sát vào hông hay vai nàng. Đó là cách anh muốn gần nàng, thắt chặt mối quan hệ hai người, biết đâu ngày mai có thể xa nhau. Khuôn mặt nhọn, mỏng, anh là người gốc Texas, cặp mắt xanh lạt thỉnh thoảng thoáng ánh thâm hiểm nhưng có khi lại tử tế, nhưng có khi lại hung tợn. Connie làm việc chăm chỉ, lại là người chồng tốt. Anh uống rượu chừng mực, không bao giờ quá chén; quá cần thiết anh mới đánh nhau; anh không khoe khoang. Anh ngồi yên ở một góc, hình như có ý ngồi thế để được vợ anh nhìn.

Bác John

    Connie cũng chẳng đứng vào vị trí của tuổi năm mươi, theo cái lệ gia đình, bác John mới ưu tiên được mời ngồi cạnh tài xế, nhưng ông chẳng ưa,  ông đề nghị cho Sharon ngồi trên,  không được, do nàng tuổi nhỏ lại là đàn bà. Thế là ông ngồi nhưng lòng nhấp nhổm, đôi mắt mặc cảm, lẻ loi thoáng bức rức mãi. Cuộc đời cô độc là rào cản cách chia với mọi người và làm ông bác ăn ít ỏi và chẳng uống thứ gì, mãi sống độc thân . Nhưng ức chế về ăn uống của ông lại đi đến sự bùng nổ. Đến khi ông ông ăn được những món khao khát bao lâu thì ăn no  'cành hông' đến phát bệnh. Khi uống được jake hay Whisky, ông uống  đến say ngất, say cho con mắt đỏ nhừ hay đi tìm đàn bà ở Sallisaw,  'ăn tươi nuốt sống' những con điếm. Người ta kể, có lần ông tới Shawnee thuê một lúc ba cô cùng lên giừong một lần xong  đè thân mình cùng lúc lên trên ba thân xác chịu đựng kia, ngáy suốt một giờ. Nhưng khi đã ‘no’  , ông lại buồn, hổ thẹn và tìm cách sống cô độc lại. Tuy lánh mặt mọi người, nhưng ông hay tự  tay làm quà tặng người.  Ông bò vào nhà, lén đặt kẹo cao su dưới gối bầy trẻ;. Ông cắt củi đốt cho không. Ông  có thể cho đi những thứ trong tay: yên ,  con ngựa, đôi giày mới. Không ai kịp nói cám ơn thì ông đã bỏ chạy xa rồi. Nếu trong con người đó tiềm ẩn một sự chống đối hay tức giận, trong đôi mắt đó sẽ bắn ra như tia nhìn thật sự đáng sợ. Cái chết của vợ bác, nối tiếp cuộc sống cô độc, đã hằn sâu ý niệm tội lỗi,  hổ thẹn. Rồi nỗi cô đơn bất tận kia theo mãi bên đời. Nhưng có nhiều trách nhiệm ông không thể trốn chạy. Là chủ một gia đình ông có trách nhiệm trông nom; đó cũng là vinh dự cho ông được ngồi cạnh tài xế hôm nay.

                                                                                                                 Al -Joad em trai Tom

   

    Chiếc xe chạy qua những đám bụi mù tìm đường về nhà cũ, ba người đàn ông than thở, cau có trước cabin chật chội. Al. khom mình trước tay lái, mắt hết nhìn trước đường lại nhìn vào bảng điều khiển, xem cái kim chỉ đồng hồ điện, nó nhảy một cách đáng ngại, bảng chỉ con heo dầu và kim chỉ nhiệt độ. Trí óc Al. cố gắng ghi nhớ những nơi yếu và những điểm đáng ngờ của chiếc xe này. Hình như có tiếng rục rịch khô khan đằng sau ? Tiếng răng máy lên, xuống nghe rột rạc. Tay Al đặt lên cần số, anh cảm nhận được động cơ xe đang vô số . Chân anh thả côn (clutch) xem chừng dĩa thắng có mòn không ? Đôi khi anh muốn thư thả, nhưng chiếc xe này là trách nhiệm anh phải chạy phải sửa chữa nó. Nếu có hư gì là phần lỗi của anh, và dù cho chưa ai nói ra, nhưng Al tư mình biết chắc một điều là lỗi của anh. Đó là những gì khiến Al. phải biết cảm nhận, lắng nghe, hay chú mục xem vào những gì trong chiếc xe này. Mặt anh giờ đã biết đăm chiêu và tràn đầy trách nhiệm.  Tinh thần trách nhiệm như thế là tất cả những gì khiến trong nhà quý trọng cùng yêu mến thêm anh. Ngay cả Pa người chủ gia đình, nhờ thế cũng biết nghe anh, cầm giúp cái kềm 'mỏ lét' (clé de mollet) và làm theo lệnh anh.

kềm 'mỏ lét' (clé de mollet) 

    Người sau xe mệt đừ . Ruthie cùng Winfield mệt do nhìn quá nhiều thứ di chuyển, nhiều người, năn nỉ quá lâu để được mua kẹo. Mệt do quá mừng khi bác John âm thầm giúi kẹo cao su vào túi. Người ngồi trước cũng chẳng hơn hơn gì. Họ mệt do buồn, hận, vì phải bán đổ bán tháo mọi động sản nhưng chỉ đem về mười tám đô la từ : ngựa, xe, dụng cụ, và tất cả bàn ghế trong nhà. Mừời tám đô thôi; nhưng họ phải tốn công đả kích, tranh luận, cuối cùng họ cũng bị nắm đầu (were routed) khi lợi thế của họ yếu dần, chịu thua, do gã mua đồ cho biết, hắn không muốn mua nữa dù 'bán với giá nào' !  Họ đã bị một vố đau điếng, phải tuân lời hắn, cuối cùng phải bán một giá còn ít hơn mức trả ban đầu tới hai đô la. Bấy giờ họ mới cảm thấy nhụt chí, mệt mỏi, kinh sợ một hệ thống tài lực mà họ không hiểu nỗi, một hệ thống đã phang họ một đòn thấm thía. Họ dư sức hiểu, bầy ngựa và chiếc xe kéo giá trị hơn kia rất nhiều. Họ thừa sức biết biết gã  mua kiếm chác một vố khá đậm từ ép uổng họ, nhưng họ vô phương chống cự. Mánh lới thuơng mãi (merchandising) là cả một trời bí mật đối với họ. 

      Mắt của Al. chăm chú vào các bảng chỉ dẫn trên đường, anh ta lên tiếng:

            -Gã đó không phải dân ở đây, từ cách nói cho đến áo quần đều xem rất lạ.

Pa phụ họa:

            -khi Pa vào cửa hàng bán dụng cụ thì người quen Pa nói chờ gã kia lại sẽ mua hết đồ chúng ta cần bán do họ chỉ là người chùi dọn. Nhưng khi chúng ta ra ngoài thì chẳng bán được gì. Hi vọng Tommy sẽ đi và bán được đồ

    Bác John còn tức giận:

            -nhưng mấy thằng đó đâu chịu mua hết, trong khi mình thì không thể nào đem về lại được.

                -Mấy người bạn ở đó có mách trước vậy rồi. Họ cho em biết mấy gã mua chuyên chơi trò đó. Đó là trò của những đứa bần thỉu. Chúng ta biết tính sao với đồ đạc bán kiểu này đây? Má mấy đứa chắc thất vọng, sẽ điên lên vì thất vọng là đằng khác.
     Giọng Pa quá xúc động.

Al. Joad lên tiếng:

            -Khi nào chúng ta có thể lên đường được vậy Pa?

            -Ba chẳng biết. Đêm nay chúng ta bàn lại rồi quyết định. Có điều Pa rất mừng, chắc chắn tin tưởng vào sự trở về của Tom là may mắn , Tom là đứa con giỏi giang trong gia đình.

    Al. có vẻ đắn đo:

                -Pa ! có vài người mách về Tom, họ cho rằng anh ấy chỉ ra nhờ vào tờ cam kết (parole). Nghĩa là anh chưa được tự do ra ngoài tiểu bang. Nếu anh ấy đi, họ bắt, và tiếp tục ở tù thêm 3 năm nữa.

    Pa hoảng hốt:

            -Họ nói thế à? coi bộ họ rành chuyện này chứ không nói hoảng (blowin' off) đâu.

            -Con không rõ hoàn toàn. Họ đứng nói chuyện, con lắng nghe , không cho họ biết Tom là anh con, để xem họ nói thực ra sao.

    Pa cầu nguyện:

                -Lạy Chúa !  xin chuyện đó không phải là thật! Chúng ta cần Tom. Ba sẽ hỏi Tom chuyện này. Nhà mình sẽ đỡ khổ nếu họ không đuổi mình đến tận mạng (chase the  hell out of us) như vậy. Ba hi vọng chuyện này không phải đâu. Chúng ta cần nói rõ ràng về vấn đề này.

    Bác John đồng ý:

                 -Tom đương nhiên là biết rõ điều này.

   Họ im lặng khi chiếc xe đang dồi mạnh trên đường. Tiếng máy ồn ào, nhiều âm thanh rổn rảng, que thắng nghe lộp độp, có tiếng lạch cạch như gỗ kêu ở phần tay lái, một làn hơi nhỏ thoát ra từ nắp đậy két nước đằng máy. Chiếc xe kéo theo một đám bụi đỏ ngầu xoắn tít đằng sau. Tất cả đã vượt qua con dốc cuối cùng khi mặt trời còn lại một nửa ở đường chân trời. Họ đến nhà cũ thì mặt trời vừa khuất dạng. Tiếng thắng xe rít lên khi xe ngừng, tiếng ré của thắng xe còn vang mãi trong đầu Al.

    Ruthie cùng Winfield vừa kêu réo vừa trèo qua thành xe xong thả người xuống đất. Cả hai đồng reo lên:

-Anh đâu? Anh Tom đâu rồi?

...

(còn tiếp )