ĐỨA CHÁU VỢ CỦA MỘT NHÀ NHO

 Tựa đề viết theo câu chuyện thực từ cái tâm vô ơn bạc nghĩa cùng lòng dạ chật hẹp không bao giờ hào sảng của người đời. 

Tác giả viết khá lâu tình cờ tìm lại được.

Nhân vật trong truyện được nhà nho nuôi nấng học hành sau này là Sĩ Quan thiếu úy, rồi từ đó bị tù Cải Tạo nhưng nhờ đó được đi Mỹ vinh hoa phú quý con bầy cháu lũ thành đạt tất cả nhưng...

ĐHL

 

 nhà nho xưa 

 ĐỨA CHÁU VỢ MỘT NHÀ NHO

   CỤ ngồi trầm tư trước kỷ trà ở căn giữa cũng đã lâu. Qua hai tuần trà rồi mà sao vẫn thấy cụ ngồi lâu hơn mọi sáng khác. Những cơn gió biển ngoài vịnh Nha trang bắt đầu thổi vào khi cái nắng trong thành phố đã lên cao.

  Nha trang- thành phố biển- xem chừng thơ mộng cho những lứa tuổi thanh niên yêu đời đầy sức sống. Riêng vợ chồng cụ tuổi đã quá cửu tuần thì chỉ nhớ cái thành phố ở tận ngoài trung - Quảng trị- một thành phố mà cụ ông lẫn cụ bà linh tính cho biết rằng vĩnh viễn không bao giờ trở lại !

  Cụ là một trong những nhà nho cuối cùng triều Nguyễn. Trí óc của cụ còn minh mẫn để nhớ cái năm cụ đổ tú tài cũng là khoa cuối cùng trong thời phong kiến.

   Từ Quảng trị đến Nha trang, ngoài cái vốn nho học cụ còn biết bói toán hay bốc thuốc. Cụ tận dụng giúp đời chứ nó không làm ra tiền ra bạc trong cái thời phong kiến suy tàn. Cụ nhớ về kỷ niệm, hình ảnh một thành phố thân yêu thế mà giờ đây đã nằm trong quá khứ. Cụ nhớ con đường Gia Long cạnh bờ sông Thạch Hãn, cụ nhớ những nhà thuốc đông y dọc theo con đường chính Trần hưng Đạo, nhớ bạn cùng thời là cụ Thoàn nét chữ đẹp chẳng khác chi "rồng bay phượng múa"...

  Trí nhớ của cụ còn lan man về đâu đâu, tận cái thời son trẻ dưới huyện Triệu phong một thời cụ sống trong một gia trang, có ruộng vườn có tá điền, và vốn liếng ruộng vườn trâu bò bao nhiêu hai cụ cũng đầu tư cho những đứa con trai theo con đường tây học  trong thời Đại Pháp; cái thời mà vua quan triều Nguyễn chỉ là những bóng mờ trong một xã hội đang theo Tây phương. Những mốt áo quần , lối ăn chơi thành thị, càng ngày càng làm cụ nhớ cái thời xa xưa hơn.

   Thời buổi chiến tranh nhà cụ không còn ở chốn ruộng nương mà thiên cư lên tỉnh thành sinh sống. Cụ bà tần tảo bán mua ở chợ QT, nuôi cụ ông sống cảnh 'thanh bần lạc đạo' có nghĩa là không giàu có hơn ai nhưng cũng đủ cho cụ ông làm thơ đọc sách , bốc thuốc cứu người.

   Cụ bà cũng có đứa cháu lên ở với bà. Cụ ông thuơng cụ bà nên thuơng luôn cháu vợ. Thành phố QT tuy nhỏ nhưng cũng đủ sinh sống để cụ bà bảo bọc cháu mình học hành đến nơi đến chốn , còn hơn ở chốn nhà quê biết bao giờ tiến thân cho được.

         Gần bên cụ Ông, đứa cháu bên vợ cũng lây được cái tính trầm lặng của bậc lão nho, ăn nói chừng mực , gần sách thánh hiền, dĩ nhiên là 'lõm bõm' vì thời đại đã sang trang.Thằng cháu ỏ gần bà o cũng lây luôn tính chịu khó của bà nên việc gì cũng làm cho kỳ được không càu nhàu rên rỉ. Đứa cháu hai cụ kể ra thật tốt số, cũng lên Đà Lạt ở với con trai cụ đang có sự nghiệp trên THành phố Hoa Đào từ lâu. Nhờ ngang vai vế với con trai cụ ở đây nên cả nhà con trai Cụ coi như ông chú , mấy năm trời "cơm dâng nước rót" cho cháu Cụ là người sinh viên tiếp con đường đại học trên này.

   Đó là kỷ niệm cho cụ ông khi cả nhà đã vì thời thế chiến tranh chạy vô tận xứ Nha trang. Còn đứa cháu vợ nhờ có nơi nương tựa để ăn học tuy sau này nhập ngũ theo đường chinh chiến nhưng cũng" có quan có chức" chứ không phải "lính trơn ". Vô tận Nha Trang, cụ ông thuơng vợ vì biết cụ bà nhớ đứa cháu trai hay cận kề, chiến tranh phiêu bạt, không biết giờ này phiêu dạt nơi đâu ?

  Rồi thời thế lại đổi thay - thay đổi, biết bao nhiêu lần? thiên hạ lại đổ xô nhau lìa xa xứ sở. Cuộc sống càng lúc càng khó khăn. Cụ nhờ căn cốt nhà Nho nên lúc nào cũng duy trì được đạo thanh bần mà sống nên Cụ vẫn thản nhiên coi con tạo xoay vần là chuyện thường tình để ngẫm nhìn cuộc thế.

  Tuổi hạc càng lúc càng cao, sáng nay là lúc cụ ngồi rồi nhớ đến cụ bà người quy tiên trước cụ. Cụ tuy trầm tư vậy nhưng bụng nhớ cụ bà quay quắt. Cụ nhớ về ngày tháng cũ,  cụ bà tần tảo nuôi chồng, khéo léo chắt chiu từng đồng từng cắc để lo cho từng bữa ăn cho chồng. Cái đạo tòng phu của người phụ nữ VN xa xưa đúng là những gì trong mẫu người của cụ bà là đây là những gì trong suy tư của cụ ông sáng nay trước bình trà buổi sáng…

  ***

      Tuy hoàn cảnh cụ từng sống trong cảnh thanh bần nhưng đám tang cụ coi vậy mà lớn lắm tại thành phố Nha Trang vào thời này. Các vị chức sắc cho đến các nhà thơ văn lão thành đều tới viếng cụ. Cụ mất lúc sắp thọ đúng một trăm năm-bách niên giai lão - biết bao nhiêu di bút của một nhà nho còn đầy ắp trong cái rương cũ kỷ . Còn lạ một điều ! tuy cụ ông quy tiên rồi mà thơ văn đối họa vẫn còn được gũi tới địa chỉ nhà cụ. Ai cũng biết rằng cụ là nhà nho cuối cùng của triều Nguyễn , khi cụ mãn phần ai cũng ngầm hiểu đây mới chính thức cái thời điểm cáo chung nền Nho học VN. Cụ là bằng chứng bằng xương bằng thịt cho cái thời điểm cuói cùng đó. Cái lư to trước nhà khi nào cũng đầy huơng , người trong nhà phải thay nhau lấy bớt đi vì sợ cháy. Chỉ có trong nhà mới hiểu sâu sắc nỗi buồn thầm lặng của cụ ông những ngày cuối cùng không thấy mặt đứa con trai đang ở tận trời xa vì thời thế. Dĩ nhiên trong nỗi nhớ đó có cả hình ảnh đứa cháu vợ từng sống gần hai cụ bao năm .

   Gần hai mươi năm sau, thời thế thay đổi khá nhiều. Những con người rời xa xứ sở tưởng không bao giờ về nay họ đã lần lượt về thăm quê huơng bản quán. Các phi trường nay khá rộn ràng; nhất là phi trường trong nam tức là phi trường Tân sơn Nhất, Việt Kiều trở về thăm quê càng lúc càng đông. Thời gian này trong nước thiên hạ đã bớt khổ cũng là lúc người ta thực hiện cái chuyện "đền ơn đáp nghĩa". Biết bao tiền bạc thay lời nói , chuyển tải tình thuơng cho ai đã cưu mang đùm bọc cho những kẻ ra đi.

    Thế mà lạ đứa cháu mà hai cụ chắt chiu bảo bọc năm xưa nay "áo gấm về làng" chẳng một nén huơng về thăm hai cụ ! Bao chuyến xe ngang qua thành phố kia nhưng đứa cháu chẳng màng.  Bao ân nghĩa, bao tình thuơng trong ngày tháng cũ nay đã phai tàn, thay vào đó là những cuộc vui chơi . Bao lăng tẩm đền miếu dù xa xôi cách trở đứa cháu kia chẳng lo gì chuyện tốn tiền hao bạc. Ăn nên làm ra - con cái thành tài - nhà cao cửa rộng , bao tự đắc của đứa cháu nay nhiều tiền lắm của nhưng lòng hiếu để , nợ ân tình thì "teo tóp" như chiếc lá khô !

  Con vật còn biết ơn chủ, gặp người nuôi nấng, nó còn ngúc ngoắc đuôi quấn quít. Chua chát thay mang tiếng con người lại có học nhưng ân đền nghĩa trả thì bạc trắng như vôi. Có khi họ còn lấy ân làm oán hay cố quên hết mọi thứ xa xưa cho đúng với cái bản tánh ích kỷ vong ân riêng lạ của mình? 

  Trên đồi cao xứ Mỹ, khi những chai sâm banh nổ giòn lần lượt ăn mừng dinh thự, khoe khoang những căn nhà mới "trên đồi", thuộc loại đắt tiền dành cho giới giàu có.  Kèm theo những tiếng a dua thán phục những sự "đầu tư khôn ngoan"  và cũng là "cái tài cái mẹo luồn lách, trốn tránh" sự thật làm ăn trong một quê huơng mới,   một nơi từng dang tay đón tiếp mình. Đứa cháu và gia đình hả hê thỏa mãn nhà mới- villa mới hay những khi xênh xang du lịch “áo gấm về làng “,  về  trong lòng quê hương - trong những chuyến xe  bóng loáng tới thăm những danh lam thắng cảnh, những thành phố xa xôi tận ngoài bắc.  Chua xót thay, bên mộ phần hiu quạnh của hai cụ không  một nén nhang tưởng niệm!

  Ngọn gió biển Nha Trang vẫn nhẹ nhàng thổi, vẫn trầm lặng như tâm tư cụ nhà nho người hay suy nghĩ chuyện đời, coi đó là chuyện thuờng tình của cuộc đời ô trọc , Đó là cái lý cho một nhà Nho cuối cùng của thế kỷ hai mươi nước mình sống an nhàn, cam cảnh THANH BẦN LẠC ĐẠO đó thôi.

 Chắc chắn rằng khi chiếc xe du lịch chạy qua ngã ba Diên Khánh đứa cháu kia bất giác quay về hướng núi- phía trái, như cố tránh nhìn về phía tay mặt,  hướng biển Nha trang có hai mộ phần ông bà Cụ.  Đứa cháu cố quên những  kỷ niệm, những ngày chiến tranh túng khó, những tình thương do quan niệm "máu loãng còn hơn nước lạnh". Đứa cháu đó đang  ngoảnh mặt làm ngơ từ cái bụng nhỏ nhen, cái lòng e ngại, chuyện phiền toái  "vì phải đáp đền ân nghĩa" đó chăng?

  Chua chát thay cái sự đời!

ĐHL 

tu bút 13/9/2025 San Jose