THÔN XƯA VÀ NHỮNG CÁI GIẾNG KHÔ NƯỚC
hình minh họa- hình ảnh 1 cái giếng khô nước và vài cái gàu rớt trơ lại ở đáy
Người kể chuyện nhắc cái giếng để nhớ nhà anh Báu con trai mệ Báu chuyên đi gánh nước cho mẹ già. Trong xóm không ai gánh giỏi hơn anh Báu. Nước phải về tận thôn Hạnh Hoa mới có. Lại là nước uống mới quý làm sao. Cứ thấy anh sáng sáng chiều chiều là gánh nước về cho mạ. Hai cái thùng dầu hỏa cũ, vuông, mấy lá chuối thả trên mặt thùng cho nước khỏi chao, anh gánh một mạch từ cái giếng nước uống đầu thôn Hạnh hoa về tận xóm nhà ông Đội Lạp. Khoảng đường khá xa nhưng hai chân anh chạy nhịp nhàng dẻo queo, thấy mà thèm cái sức và đôi vai chịu khó của anh Báu và nhất là anh quả là NGƯỜI CON CHÍ HIẾU
Kể ra trong thôn cũng có nhiều cái giếng khô nước như trên. Đầu con Đường Ngự, ngõ kiệt nơi người viết sinh ra và lớn lên từ cổng thành Cửa Hậu ngó thẳng về sông Vĩnh Định (An Tiêm). Giếng đó cũng chịu "số phận" đến mùa hè là khô nước. Người viết nhớ cái giếng đó do nó gắn liền với những năm nhỏ dại như một đoạn trong bài hồi ký trước đây...
"Ngày đó, bắt đầu con đường này là cái giếng lớn được xây từ thời Pháp. Cái giếng rộng và khá sâu dù không là giếng nước uống, nhưng lúc đầu có xây nắp đậy chỉ mở ra một nửa nên có hình bán nguyệt. Nước dùng cho cả xóm. Dì tôi, tên Thừa hay Lý ngày nào cũng đem hai anh em tôi , xin lỗi "ở truồng" kỳ cọ tắm cho cháu... thời đó là lứa cùng anh Liệu anh Thăng a Sỏ con ô Cai Ngữ cùng cậu Võ Bình của tác giả, khi nào cũng thi nhau ai bạo gan hơn bằng cách lấy hai tay chống vào thành giếng hình bán nguyệt trên thả cả người xuống và đu lên!? Đến khi dân đông, giếng càng lúc càng không đủ nước, nhất là mùa tháng hạ phải vét. Mùa khác tức là mùa lụt lội thì nước sâu hơn nhưng chẳng còn ai cần nước nữa. Vui nhất là chuyện tìm gàu, có khi thả móc tìm gàu mình bị đứt lại được luôn "gàu người khác " . Sự vui mừng ngồ ngộ như thể tìm được của quí và người viết "lặng lẽ" ... đem về "làm của" luôn..."
Thật ra, theo con đường Lê văn Duyệt, ngõ kiệt nào cũng có một cái giếng cho bà con thôn xóm dùng cả. Đây là lợi ích công, một truyền thống có từ lâu. Điều đáng nói, xứ mình thiếu và cực mọi thứ cho đến cái giếng "ôn trời" chẳng hề hào sảng cho bà con. Nước giếng nếu có chỉ vào mùa mưa lụt thì còn hi vọng. Nhưng giếng nào cũng chẳng hề dùng để uống chỉ để rửa ráy. Con sông Thạch Hãn chẳng bao xa, nhưng có thể dòng sông quá cạn nên mạch nước của sông chẳng lan vào xa cho xóm thôn nhờ?
Dù sao trời cao trên còn thương, Thôn Hạnh Hoa kế bên lại cho một cái giếng nước uống sạch sẽ thơm tho. Đó là lý do người viết kể lại Chuyện Cái Giếng Nước Hạnh Hoa Thôn- một thôn xóm Đạo ở giữa các Thôn Đệ Tứ, Làng Cổ Thành và Họ Đạo Trí Bưu. (bài vừa đăng lại có tên TỪ THA LA XÓM ĐẠO TRẢNG BÀNG TỚI HẠNH HOA THÔN QUẢNG TRỊ TRONG MỜ PHAI KỶ NIỆM)
Ngồi nhớ lại chuyện xưa, ai là người Quảng Trị từng hình dung cơn nóng nam Lào vào hè mới thấy cơn "thèm nước" và sức chịu đựng của bà con mình ngày xưa quả gắt gao, khẩn thiết vô cùng. Khí hậu gay gắt mùa hè, cho đến gần nửa đêm nhưng khí trời vẫn nực nội, quạt phành phạch mõi cả tay...Sáng đi múc nước, cái cảnh mấy cái giếng nước đầu con kiệt cạn khô thì quả là cơ khổ biết chừng nào?!
ĐỜI SỐNG NGHỀ NGHIỆP DÂN THƯỜNG THÔN XƯA, GẮN LIỀN VỚI LÁ CHUỐI
Những người em kế anh Nguyễn Lam có chị Nghệ và anh Nguyễn Thảnh. Người kể chuyện hay tới nhà anh Lam phần nhiều là để mua bánh ướt. Cái thời, tôi là đứa con nít nhưng hay ăn hàng vặt. Được mạ cho hai đồng là đi bộ tới nhà anh Lam để mua. Chị Nghệ em gái anh Lam đổ bánh ướt nhà dưới. Ngồi chổm hổm bên chị Nghệ chờ chị cuốn cho đủ HAI tì bánh ướt gói trong lá chuối, cộng thêm chút nước mắm nấu trong cái chén mang theo. Xóm anh Lam nghề làm bánh ướt còn có vài nhà nữa có thể cùng làng Phương Lang lên đây từ xưa. Phải kể, có nhà bạn Tống thị Huê, bạn cùng lớp cũng làm nghề bánh ướt nhưng tôi chưa bao giờ lên đó. Sau lưng nhà bạn Trương Sừng, xóm của bạn cùng lớp Nguyễn thanh Tâm có nhà bà bác của Tâm tức là vợ bác Nguyễn thành Ngô cũng làm nghề bánh ướt. Bánh ướt đổ suốt ngày sáng hôm sau gánh lên chợ Tỉnh bán là chính. Trong xóm làm gì mua hết. Nhưng mình cần mua lẻ thì tới nhà ngồi chực một bên, mua vài đồng có bánh nóng đem về. Xóm làng ai mà từ chối?
Tuy còn nhỏ tuổi nhưng người viết cũng còn nhớ như in trong đầu rằng lúc sinh ra đời thì đã quen với "cái thời lá chuối" chứ chưa có ni -lon. Không có kiểu đựng bao ni lon như đời sau này. Mọi hàng ăn vặt đều lấy lá chuối làm chuẩn. Kể thì kể cho hết: hầu như mọi thứ hàng bà con mình đều gói lá chuối- từ bánh tét nem chả thì đương nhiên lá chuối là ưu tiên một. Ngay hàng ăn đêm khách mua vài ba cái trứng lộn đem về nhà, o bán trứng lộn cũng gói nhúm rau răm trong miếng lá chuối. Chai lọ có thể dùng lá chuối cuốn lại làm nút chai ...
một thời, tôi nhìn quanh mọi thứ hàng hóa phẩm vật phần nhiều có lá chuối cả?
năm 2012, Hội Ngộ cựu học sinh Nguyễn Hoàng anh Nguyễn Lam (bên trái) từ Tân Hà Bình Tuy có về thăm lại Quảng Trị
Anh Lam, ngang lứa với cậu Võ Hoa người viết nên đúng ra tôi phải kêu là chú. Anh là con trai trưởng trong nhà. Trước đó anh đã đi dạy học. Anh ngang lứa với cậu Võ Hoa tôi, các chú khác cùng lứa như chú Trương Đá, Chú Ngô Tùng, Chú Thuận, Chú Thương, Chú Khanh ...rất nhiều chú trong thôn, người viết khó kể hết? Chuyện là các chú trong thôn đều chọn đường binh nghiệp chỉ có anh là giáo viên. Gần nhà anh có Chú Trương Lân cũng chọn nghề dạy học. Thế hệ anh Lam trong thôn Đệ Tứ cùng nhiều người bạn ngang lứa như người viết đã kể ở trên chỉ còn lại anh là người duy nhất về hội ngộ Trường Xưa Nguyễn Hoàng vào năm 2012 và chỉ một lần duy nhất.
Tui nhớ mái nhà anh Lam, cái nhà xưa thời kiểu thời trước còn lại. Cái chái dọc phía bên làm nhà bếp và làm bánh ướt. Xóm tui nhiều nghề, nhiều nhất là bánh ướt, đổ bún, hàng ăn, đậu hũ ...kể không hết. Chiều chiều có hai đồng mạ cho tiền ăn hàng không lên nhà anh Lam mua bánh ướt. Nếu mua bún, thì tới mụ Đạo hay mấy o nhà xóm trước mặt hồ đối diện xóm Trần Tài. Bún hay bánh ướt gì cũng mua tận bếp nên nóng hổi. Chủ lò cho chút nước mắm nấu sẵn, xong là "le te" đi về ...
Kể chuyện xóm anh Nguyễn Lam để nhớ con đường kiệt vào sâu phía trong là nhà anh Ngô Tùng và Ngô Dũng tức là anh con Sáu bạn học ngang lớp tụi tui. Một thời tui hay lên tận xóm này chơi đá lon và hô la manh với con sáu thằng Lợi còn anh Dũng anh Tùng thì còn lo học bài dưới ngọn đèn đường đâu thèm chơi với lũ con nít tụi tui ...
Từng con đường kiệt từ đường Lê v Duyệt vào sâu trong xóm. Tất cả đều đâm ra cánh đồng ruộng Cổ Thành, Hạnh Hoa...đồng ruộng lan rộng đến xóm Tiêu xóm Đồng về xa hơn nữa sẽ gặp làng An Tiêm...
Kể chuyện xóm anh Nguyễn Lam để nhớ con đường kiệt vào sâu phía trong là nhà anh Ngô Tùng và Ngô Dũng tức là anh con Sáu bạn học ngang lớp tụi tui. Một thời tui hay lên tận xóm này chơi đá lon và hô la manh với con sáu thằng Lợi còn anh Dũng anh Tùng thì còn lo học bài dưới ngọn đèn đường đâu thèm chơi với lũ con nít tụi tui ...
Từng con đường kiệt từ đường Lê v Duyệt vào sâu trong xóm. Tất cả đều đâm ra cánh đồng ruộng Cổ Thành, Hạnh Hoa...đồng ruộng lan rộng đến xóm Tiêu xóm Đồng về xa hơn nữa sẽ gặp làng An Tiêm...
ĐÚNG VẬY, NHIỀU THẾ HỆ NỐI TIẾP ĐI QUA
hình cậu tôi, Võ đình Cư trước cổng thành Cửa Hậu (Cổng Lao Xá) năm 1969. Cổng Cửa Hậu vào năm 1967 bị bắc quân đánh vào giải thoát toàn bộ tù chính trị nên từ đó bị lấp và rào chắn lại. Trước đó Cửa Hậu còn mở, lính trong thành ra mua hàng sinh hoạt khá vui
Nói sao hết những hình ảnh thân thương của đường xưa lối cũ. Trong đó có những bậc tiền bối những lớp tiền bối hay đàn anh nay lần lượt đã chia tay làm người THIÊN CỔ
Từ Miếu Đôi gần chùa Tỉnh Hội tạm gọi là múi đầu của Thôn Đệ Tứ các vị trưởng bối như ông Võ Bào, Ông Hoàng văn Lơi, Hoàng Long Hải, cố Thiếu tá nhảy dù Hoàng Hùng (Hùng Móm) về xuôi hướng Cổ Thành có xóm nhà ông đại tá Nguyễn Bé, Đại Úy Nguyễn Bích, về đến nhà Đại Tá TỐng Viết Lạc, cho đến các thiếu tá Thuận, Thiếu tá Lê Quang, Thiếu Tá Thương (em o Gái bán chè tươi) Thiếu tá Trương Đá... Đại Úy Ngô Tùng cho đến Thiếu tá Lê công Khanh, Đại úy Liệu và còn nhiều nữa... cho đến các người cậu của tác giả, cậu Võ Cư, Thiếu tá Võ tự Bé, cố thiếu tá Võ tự Phương, cố thiếu úy Võ Ba, Võ Hoa, Võ Bình, Võ Hoa tất cả nay đà khuất bóng. Anh Nguyễn Lam bậc đàn anh lão làng bao nhiêu năm đi theo bà con Quảng Trị vào phương nam quê hương mới của bà con Quảng Trị tận xứ Tân Hà, Bình Tuy và nay Anh cũng chia tay ra đi để về với tiền nhân của thôn Đệ Tứ.
6 anh em xuất thân từ Phường Đệ Tứ Thị Xã Quảng Trị: 127 đường Lê Văn Duyệt cũ-
trái sang hàng trên: Võ tự Phương, Võ tự Bé , Võ đình Cư
trái sang hàng dưới: Võ Bình, Võ Ba, Võ Hoa
Người viết mường tượng trong chốn siêu hình nào đó, các bậc tiền bối, trưởng thượng ngày trước đang "nắm tay nhau" về thăm thành xưa thôn cũ như một đoạn trong hồi ức của chính mình...
CÁI CỔNG THÀNH CỬA HẬU UY NGHI MUÔN THUỞ, CON ĐƯỜNG LÊ VĂN DUYỆT THÂN YÊU SỐNG LẠI TRONG CÕI VÔ HÌNH... RỒI ĐOẠN ĐƯỜNG QUA CHÙA TỈNH HỘI, QUA ĐẬP RÙ RÌ BÊN DÒNG THẠCH HÃN THÂN YÊU NƯỚC LẶNG LỜ TRÔI, TRONG HỒI CHUÔNG CHÙA TỈNH HỘI NGÂN NGA, TRONG MỘT CÕI THINH KHÔNG SIÊU THỰC ...
Edit tái biên 18/8/2025
thế hệ đàn em, đồng hương thôn Đệ Tứ sau này tại Nam California
bạn bè thôn Đệ Tứ gặp nhau tại Nam California 2015
Đinh Hoa Lư
No comments:
Post a Comment