Mái nhà của họ, của lớp người bỏ xứ ra đi đầu tiên giờ để lại phía sau, nằm chơ vơ trên vùng đất hoang. Họa chăng chỉ có mấy cái chái lợp tồn che cho máy cày hoạt động. Bọn thợ lái rộn ràng làm việc cùng các khối sắt thép, xăng dầu kèm theo những lưỡi cày bóng loáng. Đèn máy cày luôn luôn bật sáng. Ánh đèn chẳng màng chuyện ngày hay đêm ngoại trừ chuyện cắm sâu vào bóng tối của đất và lại bóng loáng khi lưỡi cày đó lọt ra ánh sáng bên ngoài.
Con ngựa hết làm nó về lại chuồng. Ta thấy sức sống mãnh liệt còn lại sau đó: tiếng thở và hơi ấm, chân nó sờ soạng tìm những cọng rơm, hàm nhai ngấu nghiến, tai, mắt ngựa đầy sinh động. Chuồng ngựa toát ra sự ấm áp của một cuộc sống, hơi nóng cùng mùi hôi. Nhưng khi cỗ máy kia ngưng hoạt động, chỉ còn lại một khối sắt vô tri, chết cứng như khối quặng sinh ra nó. Khi sức nóng trong máy tỏa hết, nó sẽ lạnh ngắt như một linh hồn vừa thoát ra khỏi xác.
Cánh cửa xe đóng lại, gã lái xe về nhà. Thị trấn của gã cách đó khoảng hai chục dậm. Có thể vài tuần hay vài tháng sau gã tài mới trở lại làm. Thế là chiếc máy cày chỉ còn là cục sắt 'chết dí' một nơi.
Trong việc làm ta chỉ cần hai vấn đề cần bàn là làm dễ ra sao cùng hiệu năng? Khi dễ dàng thì không có gì ngạc nhiên; đã là hiệu năng thì chẳng gì là ngạc nhiên trong chuyện đất đai mà làm sao với nó? Điều đáng ngạc nhiên do ta hiểu sâu sắc tiềm ẩn bên trong công việc, cùng mối tương quan ra sao?
Gã thợ máy cày sẽ coi khinh những ai kém hiểu biết và chẳng cần liên hệ gì với họ. Đất đai không phải là chuyện độ chất đạm hay lân, độ dài của chất xơ trong cây bông cũng chẳng phải là chuyện đất đai. Con người không hẳn là chuyện carbon, muối nước hay vôi. Con người tạo ra từ những thứ này và còn nhiều, nhiều thứ hơn thế nữa. Cũng như chuyện đất đai còn nhiều và nhiều thứ hơn thế nữa để bàn. Con người không đơn giản bao gồm cấu tố về hóa học như vậy: đi được trên mặt đất, biết tránh cục đá trong đường cày, biết quỳ trên nền để ăn trưa; con người còn nhiều thứ hơn hẳn các cấu tố kia, biết nhiều chuyện đất đai hơn các chất tạo ra nó.
Nhưng một thằng người máy, chỉ biết cắm cúi lái cỗ xe vô hồn kia. Hắn chẳng biết, chẳng yêu thương ngoại trừ hiểu vài ba thứ hóa học nhưng lại coi thường đất và coi thường ngay chính gã. Khi cánh cửa máy cày đóng lại, gã về nhà. Giờ đây trong nhà gã không còn là chuyện đất nữa.
Nhiều căn nhà hoang phế cửa vẫn mở toang hoác đu đưa theo làn gió. Mấy băng đảng trẻ con bụi đời từ phố lên, đập cửa sổ nhảy vào nhà lượm vài thứ sót lại hay xem còn món nào quý không? Con dao mẻ, còn dùng được. Phảng phất mùi chuột chết gần đây. Những thứ Whitey viết sót lại trên vách, cũng y như trong nhà vệ sinh nơi trường cậu ta học, thầy giáo từng bắt chùi đi.
Ngày đầu mọi người ra đi ngay buổi tối đầu tiên vừa buông, đã có vài chú mèo hoang từ trong cánh đồng mò ra kêu meo meo trước hiên nhà. Thấy không ai, chúng mò vào mấy cái phòng trống. Không có gì, chúng trở lại đồng, lại kiếp mèo rừng tiếp tục săn chuột núi và chuột đồng. Ngày bọn mèo đó sẽ núp và ngủ dưới mấy con mương cạn. Đêm xuống, là thời gian hoạt động của lũ dơi. Ban ngày chúng trốn trong mấy góc trống, cánh xếp lại, bám vào mấy cái rui mái nhà, treo đầu xuống đất, rơi vải mùi xú uế tràn ngập căn phòng.
Giờ là lúc lũ chuột nhắt mò vào. Chúng tha hạt cỏ, cất lại ở góc phòng, trong các hộp không, sau mấy cái ngăn kéo nhà bếp. Tiếp đến lũ chồn tiến vào săn chuột, rồi những con cú nâu vụt bay vào, ra, kêu inh ỏi.
Một cơn mưa nhỏ nhẹ rơi. Vài ngọn cỏ vội chớm lên trước thềm nhà hoang, nơi mà chúng chưa bao giờ được mọc. Cỏ sẽ vươn lên khỏi cổng nhà. Những căn nhà bỏ hoang, mà nhà hoang sẽ sụp xuống nhanh chóng. Đinh rỉ sét làm mọi thứ bung ra. Bụi đóng dày trên sàn nhà, đầy dấu vết chuột, chồn cùng mèo trên đó.
Có một đêm, gió xô mấy tấm ván rơi xuống nền đất. Ngọn gió kế tiếp xuyên qua khe trống bật tung hai ba, hàng chục tấm ván kế tiếp. Giữa trưa ánh mặt trời gay gắt xuyên qua lỗ trống chiếu ánh sáng chói chang xuống nền nhà. Đêm xuống, lũ mèo hoang ngoài đồng lại mò vào, chúng chẳng còn kêu meo meo trước thềm nữa. Chúng di động như bóng mây đen xuyên qua vầng trăng, lặng lẽ tiến vào căn phòng săn chuột. Tiếp đến hằng đêm gió chướng thổi về, xô rầm rầm vào cửa. Mấy cánh màn rách tả tơi giữa những cánh cửa sổ gãy, chúng chưa rời hẳn nên cứ mãi đu đưa./.
John E. Steinbeck (The Grapes of Wrath)
dịch thuật cùng tựa bài: Đinh hoa Lư
No comments:
Post a Comment