BẠN PHƯỜNG ĐỆ NHẤT THỊ XÃ QT CHẮC CÒN NHỚ LÒ MỲ VẠN HOA CỦA BÁC NGUYỄN VĂN VỊ
...(phần trích đoạn)
Thị Xã QT 1968
Trước mặt tiệm ăn Tàu Việt có tên Thanh Thanh là con hẻm vào Lò Mì Vạn Hoa, người chủ là bác Nguyễn Vị. Bác mấy nhiệm kỳ được dân trong Phường luôn bầu làm trưởng phường Đệ Nhất này. Người viết nhớ nhiều về con hẻm do nhà dì Võ thị Liễu người viết trú ngụ trong hẻm nói trên. Dì tôi là vợ của dượng Nguyễn văn Ngọ hay là em dâu của bác Vị. Sau vụ Mậu Thân 1968, mẹ tôi cùng các em lên đây ở chung với nhà dì tôi cùng làm ăn buôn bán.
Đầu con hẻm có tiệm xe đạp Mỹ Dung một bên, còn bên kia là nhà buôn bán vật liệu cùng các thứ khác của bác Trương công Tài. Người viết hay thấy chiếc xe tải đề biển "Trương Công Huynh Đệ" hay chở hàng từ Đà Nẵng ra ban đêm hay đậu trước nhà bác Tài. Vào sâu trong hẻm, trước hết có nhà bà Toàn làm nghề sửa kim hoàn kiêm luôn "đổi đô la". Những năm đó có chuyện "đô la xanh, đô la đỏ" có nghĩa là đô la đỏ dành cho lính Mỹ hải ngoại xài mà thôi và dĩ nhiên có giá trị hải ngoại mà thôi, chuyện đó đến nay tác giả còn nhớ nhưng chẳng liên quan gì đến bài này.
Tiếp qua nhà bà Toàn là đến cái lầu của chú Lành, trung sĩ quân y, anh ruột Cô Võ thị Hồng, dạy trường TH Nguyễn Hoàng. .. xong mới đến nhà dì tôi, lò mỳ Vạn Hoa.
Nhà bác Vị chủ lò mỳ này có cây đào cổ thụ gần cả trăm năm, người ta đồn linh thiêng. Bởi thế mệ Vị tức là mẫu thân bác Vị hái đào bị "ma xô" sau này khi nào mệ cũng chống nạng. Thân phụ của bác vị cũng là thân phụ của dượng Ngọ (Nguyễn văn Ngọ) tôi nghe đồn là thầy pháp cao tay lắm bởi vậy bị ma nó "thù" làm cho mệ bị gãy chân chống nạng sau này? Tin hay không tin, chứ tôi thì chẳng bao giờ héo lánh dưới cây đào tiên rậm rạp cao ngất này do..."sợ ".
Người viết nhắc tới nhà bác Nguyễn văn Vị do khó quên được cái hương vị những ổ mì nóng mới kéo trong lò ra cho đến nay dù bao đổi thay tôi vẫn còn nhớ.
hình minh họa: lò mì xưa đốt bằng củi
mì tươi đang được đưa vào lò củi ngày xưa
Lò mì nằm sâu nhất trong xóm và cuối ngõ kiệt tác giả vừa kể. Lò xây bằng gạch. Những thanh củi to lớn được đốt bên trong suốt nửa ngày cho lò thật nóng. Xong mới người thợ mới hì hục kéo tro than ra chùi sạch bằng nhũng thanh gỗ dài có quấn bao tải ướt ở đầu. Giả mỳ đầu tiên khi nào cũng cháy nhiều và còn dính một ít hạt than. Lúc này những ổ mì 'cháy' không đẹp tôi được "tự do ăn"...nhớ làm sao những ổ mì mới ra lò nóng hổi ăn ngon đáo để. Sức nóng còn lại, chú Lô sẽ vô mì làm giả thứ hai. Giã mì thứ hai khi nào cũng ngon và đẹp nhất. Có thể làm giả thứ ba nhưng có thể mì không còn ngon bằng giã thứ hai được; hơn nữa trí nhớ người kể chuyện không biết lò đốt củi có chắc chắn vô được ba giã mì hay chăng?
Những cái cần xế đan bằng tre dùng đựng mì chia cho từng mối mua. Đêm vừa xuống, có nhiều em nhỏ bán mì rao vô lấy mì tại lò. Mấy bao bột mì màu trắng, nay lò cho mấy em làm bao đựng mì đi bán. Các em dùng bao đôi. Hai lớp bao sẽ giữ mì được nóng lâu hơn. Hình ảnh các em bé mang bao bánh mì nghiêng nghiêng một bên vai; đó là hình ảnh chúng ta thường thấy tại Quảng Trị hay có thể tại Huế. Vào nam rồi, người viết chẳng hề thấy bán mì cách đó nữa.
Giai đoạn nhồi bột quả thật công phu. Toán thợ thanh niên, sức vóc, ủ bột nhồi bột; còn có thêm bột men "la virre " nhập từ Pháp giúp làm nở mì. Khối bột mềm mại trắng bóc, thợ rứt ra rất đều tay, không quên bỏ lên cái cân bàn. Những con bột trông như những "con đỉa" to lớn màu trắng, nhọn hai đầu đặt dài theo mái chèo gỗ mỏng giẹp. Chú thợ dùng nửa miếng dao cạo thoăn thoắt rạch 1 đường ở giữa từng con bột trước khi chuồi sâu vào miệng lò. Các đường bột đã đầy lò, chú thợ đậy mấy cái lỗ lò trông như mấy cái lỗ châu mai mà chúng ta hay thấy tại các lô cốt thời Pháp vậy. Mỳ vàng tới, là toán thợ hối hả kéo mỳ ra. Những ổ mì nóng giòn, vàng hươm rớt xuống nghe "rôm rốp" vào những cái cần xế đan bằng tre. Mì lúc đó nóng đến nỗi tôi không thể cầm lâu được. Bạn chớ chê mì cháy; nó ngon nhất lúc này. Tôi ăn bao nhiêu chú Lô người thợ chính của bác Vị chẳng nói chi, em út mà !
Sau này thời đại dầu hỏa "lên ngôi" (đúng ra gọi là dầu cặn (diesel) khi đốt nó hôi nặng mùi hơn dầu hoả), lò mỳ không đun nóng bằng củi vì thiệt ra trong thời chiến tranh khó mua củi hơn dầu nhiều. Đốt bằng dầu vừa sạch vừa tiện công hơn. Lò mỳ bằng gạch lò Vạn Hoa vẫn giữ nguyên. Nhưng không đốt than thì lại thế bằng các máy thổi chạy bằng dầu. Những luồng hơi lửa trông như súng phu lửa trong chiến trận mà chúng ta thấy trong phim ảnh, thổi ào ào hàng giờ vào trong cái lò gạch. Khi đủ độ nóng, thợ lò chùi sơ là bỏ con mỳ vào được. Lạ thay tôi thích ăn mỳ đốt bằng lò củi hơn nhiều. Các tiệm mỳ điện sau này cũng có, ví dụ Liên Thịnh nhưng làm mỳ ngọt thôi. Lò mỳ Vạn Hoa công suất nó nhiều, cung cấp nhiều mối buổi sáng và mỳ ra chiều ít hơn dành cho bán tối. Kinh doanh mở rộng hơn, lò Vạn Hoa còn cung cấp những cái thùng 4 mặt kiếng hình khối vuông, sơn màu vàng cho các mối bán mỳ xíu lẻ mượn lâu dài. Nhớ về lò mỳ Vạn Hoa tôi còn nhớ một "thiên tình sử" giữa anh Lô làm thợ và con gái bác Vị tức chị Anh. Chú Lô người Huế lưu lạc Quảng Trị làm với bác Vị. Anh lanh lợi, hoạt bát, đẹp trai. Có điều tôi nhớ chú hát vọng cổ rất hay. Làm lụng với con gái ông chủ lâu ngày, tình yêu phát sinh. Hình như phân biệt giữa giai cấp "chủ tớ" hồi này là lằn ranh ngăn cách sâu đậm, gia đình chị không ưa. Chuyện tình anh chị qua nhiều phen gay cấn lắm nhưng "thề non hẹn biển" nên cũng tới nơi, tức là 'bến đổ tình yêu". Cái miếu âm hồn trong xóm cũng đã lâu năm bên hông nhà chị Chư tức mẹ ca sĩ Khả Tú lâu nay. Nhưng cái thời tôi ở trong xóm này chắc Khả Tú chưa ra đời. Và chị Chư lại bà con với dượng Ngọ tôi mà nay lại ở gần nhà tôi ở San Jose này. Chị Yến, chị đầu của chị Chư thì là vợ của chú Lành, mà chú Lành là anh ruột cô Hồng. Bà con quanh đi quẩn lại, té ra biết nhau cả thôi. Đó là tôi chưa nhắc đến anh Viễn Khởi dòng Tôn Thất đâu trong Huế, tình duyên sao lại tới với chị đầu con gái bác Vị. Chú Khởi một thời có nhiều bàn tán về cái chức chi nghe đâu "to lắm " mỗi lần ra xóm trong bộ đồ lính "rằn ri" đội mũ đỏ mà lại có tài xế lại lái xe "dân sự"? Tôi lúc này là đứa học trò, chẳng để ý làm gì. Lạ lùng thay vào trong trại tù cải tạo sau này bên Ái Tử, lại thấy chú Khởi cũng ở tù nhưng lại làm trưởng khối "đúc song nồi" cho trại, chuyên cưa vụn xe lội nước quân đội M 113 trong rừng về trại nấu lỏng ra mà đúc. Sau này chú Khởi "biến mất" tôi không còn thấy cho đến lúc này cũng "bặt tăm hơi" chẳng biết hỏi ai ...
Mì lò Vạn Hoa cung cấp cho chợ QT, các xe bán quanh chợ, các em bé bán mỳ không rao quanh thành phố nhất là ban đêm...
Nói về các xe mì xíu, người phố QT ngày trước ai cũng nhớ đến Chú Hưng. Sưu lục lại trong hình ảnh QT cũ, tấm hình "Ngã Tư Quang Trung -Trần Hưng Đạo" vẫn còn thấy. Các cô các cậu khách ăn mì chú Hưng nhìn vào tấm hình Ngã TƯ nói trên là thấy ngay. Học trò đi học bữa sáng có mì xíu chú Hưng. Khách đi xem xi-nê về khuya ghé ngang chú Hưng khoảng 10 giờ đêm vẫn còn chú Hưng đợi khách. Mấy ổ mì nóng giòn trên cái lò than nho nhỏ khi nào cũng vừa lòng khách. Mì xíu QT nó đậm đà hương vị, qua tay kho của người bán mỳ thân quen chợ Tỉnh làm ai cũng nhớ cũng thương thứ hương vị mộc mạc quê hương của mình cả. Đêm đông trời lạnh có ổ mì xíu nóng giòn như rứa thì chao ôi nó thấm thía làm sao ! Người thành phố ngày đó, cụ thể là ở quanh Ngã Tư Quang Trung nhớ xe mì chú Hưng. Có một điều người viết nói thêm Chú Hưng và chú Lô làm lò mì Vạn Hoa đều "thiên cư" từ Huế ra ở tại Lò Vạn Hoa. Hai chú đều là người Huế, cùng tá túc tại lò mì. Chú Lô thợ lò mì, còn chú Hưng tá túc tại lò mì ở nhờ tại lò mì nhưng chỉ đi bán xe bánh mì xíu thôi.
Nói vậy nhưng mấy xóm ngoại ô, xa trung tâm thành phố về đêm tuy không thưởng thức được hương vị ổ mì xíu nóng giòn nhưng cũng có đôi ba ổ mì nóng mới ra lò. Đó là nhờ vào các em bán mì về đêm mang lại. Bao năm rồi, người kể chuyện vẫn nghe trong tiềm thức mơ hồ tiếng rao vẳng vẳng của mấy em bán bánh mì ngày xưa đó...
-Mì ồ ! mì nóng ồ !!!
Trời đông lạnh, những ổ mì nóng mới ra lò, các em vừa lấy xong từ Lò Vạn Hoa rồi đi tản ra tứ phía, quanh Thành Phố. Những đôi chân trần, chịu đựng dai dẳng theo ngày tháng nghèo khó của mấy em nhỏ đó là hình ảnh đáng thương về một lớp tuổi thơ chịu gian nan quá sớm. Đó là những gì cho tác giả từng cảm tác viết lại trong bài hồi ký đầu tiên để nhớ về một thành phố xa xưa nay thật sự khuất hẳn trong tro tàn dĩ vãng.
Xa quê hương dặm đường xa ngái; mì xá xíu, mì thịt nguội trong nam thiếu chi nhưng ai là người Chợ Tỉnh đi mô xa cũng nhớ về thứ hương vị rất riêng của mì xíu Chợ Tỉnh quê mình.
Kể về quá khứ, từ cái lò mì đốt bằng củi cho đến mấy chiếc xe ba bánh bán mì xíu quanh ngã tư Quang Trung Quảng Trị. Chúng ta lại nhớ bao tiếng rao trầm buồn, bay xa quanh thành phố đêm về...ôi bao nhiêu thanh âm như lan trải và trầm buồn, khi xa xa bao tiếng đại bác dội về. Bầu trời Thành Phố trong đêm đen vẫn chớp nháy hay ầm ì ánh chớp của đạn bom từ Trường sơn hay từ vùng Vĩ Tuyến dội lại. Tất cả như quyện với nhau tạo thành một quá khứ chiến tranh, chỉ những lớp tuổi già Quảng Trị từng ra đi nay ai còn rơi rớt lại trên cõi trần gian này mới cảm nhận được một hoài niệm man mác thương nhớ lẫn u buồn - một quá khứ nay thật sự chìm sâu trong vùng kỷ niệm.
Kể cho nhau nghe khi bao ký ức của con tim như đang tuôn trào ra trên đầu ngón tay thay vì ngòi bút. Lò mì thành phố Quảng Trị không chỉ một Lò Vạn Hoa, còn có Đắc Lập, Liên Thịnh nữa. Lý do sau 1968 người viết có cơ hội ở gần Vạn Hoa mới biết một vài chi tiết để viết lên đây vài dòng về một lò Vạn Hoa. Ít nhiều chi, tác giả cũng hi vọng bạn đọc cùng trang lứa hay các bậc tiền bối có dịp nhớ lại vài hình ảnh của Quảng Trị, một thành phố ngày xưa ./.
Thân ái
ĐHL edition 26/7/2025
===========================
No comments:
Post a Comment