John E. Steinbeck- -MIỆNG LƯỠI GÃ MUA BÁN XE THỜI KỲ 1930 NƯỚC MỸ

 lời bạt:

    Trong cuốn Chùm Nho Phẫn Nộ, nhà văn John Steinbeck đã miêu tả lại cảnh khốn cùng của đám dân tá điền mất đất do mắc nợ ngân hàng không có khả năng trả nợ. Họ bán lại những gì bán được để mua phương tiện là một chiếc xe cũ hầu mong đi về hướng tây tới cho được tiểu bang California mưu cầu sự sống.

    Dealer xe là nơi những tá điền chất phác sẽ bị bọn thương nhân ác nghiệt lừa gạt, phỉnh phờ hay ngay cả những khách thật thà sẽ bị bọn này lường gạt.

Qua ngòi bút tinh tế của John Steinbeck, ông sẽ diễn tả lại cách ăn nói hay đúng hơn là 'miệng lưỡi' điêu ngoa cùng hành động mờ ám của bọn mua bán xe cũ đó ra sao...

    một dealer bán mua xe cũ thời 1930s

Bên trong thị trấn, những vùng ven, trên cánh đồng, nơi trống người,  bãi chứa xe dùng rồi, khu chứa xác xe hư, nhà để xe ...tất cả  không biết bao nhiêu bảng hiệu:

 Xe Dùng Rồi- Xe Dùng Rồi Còn Tốt- Vận Chuyển Rẻ Tiền -  Nhà Kéo- Xe Ford Đời 1927-Sạch, Xe đã tân trang, bảo đảm, Radio cho không- Xe biếu thêm 100 gallons xăng-  Hãy ghé xem, Xe Dùng Rồi (used cars). Không bị quá nhiệt lần nào (overheat)...

  Người ta chia lô cho gian nhà đủ cho một bàn làm việc, một chiếc ghế và cuốn sách xanh thông tin thời giá (bluebook). Từng xấp hợp đồng còn nguyên, có kẹp giấy giữ kỹ, giấy hợp đồng không dùng bỏ gọn gàng. Mực viết bơm đầy mực, nhất là phải viết cho ra mực. Có trường hợp viết hết mực đôi khi mất một mối hàng.

     Mấy "thằng chó má" kia chẳng mua gì đâu. Bọn nó đứng đầy nhóc, mất hết cả thời gian nhưng để coi xe thôi, bọn đó chẳng muốn mua đâu. Chớ tốn thì giờ với bọn này nữa.

    Có hai người đàng xa tới kìa. Không phải hai mà có thêm đứa con nhỏ nữa cùng tới đó. Hãy dụ coi xe, cho giá đầu tới hai trăm và bắt đầu giảm xuống. Coi bộ họ bằng lòng khi bớt cho họ $1.25 rồi đó. Tiếp tục dụ họ qua chiếc 'gà tàng' này (jalopy). Phải tấn công gắt vào mấy người đó. Họ làm mất thì giờ chúng ta nhiều quá!

   Mấy người chủ tay áo xắn cao. Mấy gã chào hàng (salesmen), áo quần tề chỉnh,  cặp mắt sắc bén ‘đến chết người’ sẵn sàng chộp lấy cơ hội cùng soi bói từng điểm yếu khách mua.

    Hãy nhìn mặt bà đó kìa! Xem chừng bà này thích thì cứ gạt thằng chồng già bà ta ngay đi. Đưa họ qua chiếc Cadillac, xong có thể bớt giá tại chiếc Buick 1926. Nếu bắt đầu ở chiếc Buick rồi chạy qua chiếc Ford. Xắn tay áo lên mà vào cuộc ngay. Cú làm ăn này không kéo dài mãi đâu. Cho họ biết chiếc Nash trong khi ta sửa một chút rò ở ống bơm ở chiếc Dodge đời 25. Ta sẽ giới thiệu chiếc Hymie khi ta làm xong.

  Quý khách cần xe để chở đồ phải không? Không nói chơi với quý khách đâu, vải bọc đã hết. Nhưng bọc gối cho chỗ ngồi đâu có ảnh hưởng gì tay lái đâu để ông bạn phải bận tâm?

  Xe sắp hàng dài, quay mũi huớng trước, mui rỉ sét, bánh xẹp lép, đậu sát hàng với nhau.

          Quý khách nào muốn xem, không sao, ta kéo ra cho quý vị xem ngay.

Quý khách đã mất thời gian phải bắt những người làm ở đây phục vụ hết bổn phận, thật hết mình mới được. Phải không quên nhắc nhở làm sao đừng để mất thì giờ. Đa số người phục vụ ở đây đều tốt. Họ chẳng bao giờ dám cho quý vị là người xấu đâu!  Nhưng khi họ làm phiền quý khách thì hãy 'chửi ngay' vào mặt bọn họ.(sock it to them)

 Nhiều dãy xe san sát hiệu Model T's toàn là những chiếc tiếng máy nghe rột- rạc, tay lái kêu răng rắc, giây chuyền lực đã xơ mòn. Còn Buicks, Nashes De Sotos tha hồ!

                Dodge 1922

    Vâng thưa ngài! đây là chiếc Dodge đời 1922. Dodge là loại chiến, tốt chết đi được (best goddamn). Không bao giờ dùng đồ cũ. Bộ nén thấp. Sức nén cao thỉnh thoảng làm hư ngầm bên trong, Nhưng sắt bên trong sẽ giữ cho nó bền hơn như mấy chiếc Plymouth, Rockne hay Star ở đây. Giêsu ơi, chiếc Apperson đến từ đâu đây? Từ chiếc thuyền của ông Noah, phải thế không nhỉ? (come from the Ark ). 

    Rồi chiếc Chalmers và Chandler nữa, những loại này hết sản xuất nhiều năm rồi. Chúng tôi không phải bán xe mới  mà thanh toán xe cũ. Thật chán, ta phải mua vào những chiếc 'gà tàng' nhất giá không quá hai mươi lăm, ba mươi đô thôi, nhưng ta phải bán ra với giá tới năm mươi, hay bảy mươi lăm đô. Quá lời đi chứ. Chúa ơi! nếu ông bạn đi mua xe mới thì có được giảm được đồng nào không? Hãy mua xe dùng rồi mà xài. Hãy xem, ta mua nhanh mà bán lại càng nhanh thưa quý khách. Không bao giờ có chiếc xe nào giá quá hai trăm rưỡi nơi đây cả . 

     Quý khách thử chụp một người nào đó bên đường như thằng cha Jim này đây. Tuy hắn chẳng biết' đếch' gì (don't know his ass from a hole in the ground) nhưng cứ hỏi hắn thử hắn vào chiếc Apperson ư? Hắn nói ngay;

            -Bán rồi! 

        -Đó, quý khách thấy chưa?  nếu ta không mua xe cũ thì bán gì đây?

***

  Những lá cờ, đỏ trắng, hay trắng xanh--treo dọc bên lề , Xe Dùng Rồi, Xe Dùng Rồi Rất Tốt.

          Mặc cả mua bán hôm nay ư? tùy thuộc vào giao dịch và ta. Không bán được hôm nay nhưng cũng cần dụ khách vào xem cho thật đông. Nếu không có lời- chẳng kiếm ra xu nào- ta nói xe bán hết rồi, để chờ giao xe khác. Xong, thay bình điện nào hư liệt vào xe trước khi giao hàng đi. 

        Chúa ơi! đòi bớt làm gì tới bảy mươi lăm cents kia chứ? Hãy xắn tay áo vào làm như vậy với ta.  Không bao giờ hết chuyện bán xe cũ, nếu  số xe bán chỉ vừa đủ, thì trong sáu tháng ta chắc phải bị cho 'về vườn' thôi?

      Nghe này Jim! hình như ta nghe có tiếng rột- rạc như tiếng chai bể sau chiếc Chevvy? hãy rót vào đó ít lít mạt cưa cũng như bỏ vào hộp số nữa đó. Chúng ta phải bán quách chiếc Lemon này đi với giá ba mươi lăm đô thôi mày. Cái thằng khốn nó lường ta vào chiếc kia. Ta ra giá 10 đô, hắn giựt của ta bằng 15 đô. Thằng chó đẻ nó lấy dụng cụ ra hết trước khi bán cho người khác.

         Lạy Chúa Toàn Năng! ước chi con có năm trăm chiếc xe cũ như vầy để bán. Không bao giờ hết bán loại hàng như vậy. Khách không ưa bánh xe này ư? Họ nên biết rằng có đến mười ngàn cái bánh xe như thế:

              - Thôi, bớt cho gã ta một đô rưỡi cũng được.

  Hàng đống sắt rỉ sét dựa vào hàng rào, cùng hàng dãy xác xe hư sau đó, các khối sắt vụn đầy dầu mỡ từng ụ nằm tràn lan trên mặt đất, cỏ heo mọc xuyên qua các ống xi lanh, cần thắng, ống khói hư chất đống như những con rắn. Mỡ dầu loang lổ...

          Liệu chú mày có tìm ra cái bu-gi nào tốt không? Chúa ơi! ta bán sạch năm mươi cái nhà kéo (trailer) giá dưới 100 đô la rồi. Thằng cha đó đi dạo đếch gì ở đây? Chúng ta bán hết xe rồi mà chẳng bán chiếc nào cho hắn ta cả. Bán xe tại chỗ hay hơn phải gửi về nhà, kiểu này lợi hơn.

         Ta biết gã này làm cho tờ Monthly. Ta không nghĩ hắn ta tới mua xe đâu, đá quách hắn ta ra đường cho rồi. Đừng phí thì giờ cho một gã chẳng mua bán gì trong đầu. Nào mở bánh xe trước, phía bên phải của chiếc Graham đó, xong quay phía vá xuống đất. Phần trên xem bộ còn mới, tốt. Lốp xe bền thật,  mọi thứ khác cũng vậy.

   Xin cam đoan! còn cả năm mươi ngàn chiếc trong đống xe cũ kia. Mua dầu xăng đầy vào. Tạm biệt nhé, chúc bạn may mắn.

   Quý khách nào đang tìm xe ? Bạn đang suy tính gì trong đầu ? Có chiếc nào hấp dẫn quý vị không? Ta đã xong hết mọi thứ cho bạn lựa. Mấy chiếc tốt này không chê vào đâu được. Quyết định đi quý vị, bà xã cuả ông đang chăm chú vào chiếc La Salle kìa . Ông không muốn La Salle ư? Vòng trục bị hư ư? hay là hao xăng? Ông Bà hãy lấy chiếc Lincoln đời 1924 này đi. Kia là chiếc xe chạy hoài không thôi đó ông, nó đáng mặt là chiếc xe tải.

   Ánh mặt trời nóng bức nung nóng những đống kim loại rỉ sét. Dầu loang lổ trên nền đất. Nhiều người đi loay hoay lui tới, không biết chọn loại xe nào, và họ đang cần xe.

   Mấy khách hãy chùi chân đi nào. Nhớ đừng dựa vào xe, dơ lắm đó. Ông bạn muốn mua xe thế nào, cỡ giá bao nhiêu? Coi lũ con nít, tôi tự hỏi giá chiếc này bao nhiêu? Chúng tôi sẽ hỏi ngay, tôi không tính tiền hỏi đâu nhé. Chúng ta có thể hỏi, phải không quý vị? Trả vài xu teng đâu lo bằng cái lo là chiếc bảy mươi lăm đô vì giá đó mới hi vọng đi đến California, phải không quý khách?

   Lạy Chúa! giá ta chỉ có đủ 100 chiếc xe 'cà tàng' thôi, ta chẳng cần phải lo nó chạy được hay không làm gì. Lốp xe cũ, hơi sờn chất từng đống cao; mấy cái ống đỏ, xám linh tinh la liệt trông y như xúc xích. Vá lốp ư? Chùi két nước ư? hay đốt bu-gi? Cho một viên nhỏ thứ đó vô thùng xăng thôi, một gallon chạy tăng thêm mười dặm lận. Tô vẽ thêm cũng chỉ tốn năm mươi xu thôi. Quạt nước, giây cu -roa cho quạt máy, gasket ư? Nên thay cái van mới thì hay hơn. Quý khách mất gì đâu nào chỉ tốn vài ba xu lẻ như thế?

người khách đang xem xe dùng rồi tại dealer xe 1930s

            Tốt lắm Joe! Hãy dụ bọn họ tới đây và 'chém đẹp' họ ngay ở đây mới được. Phận sự ta sẽ giữ họ, cho giá dụ họ và 'chém đẹp'. Nhưng chú mày nhớ đừng đem gã 'khố rách áo ôm' nào vào đây mới được (don't send in no bums), có như vậy ta mới hốt được bộn hơn đó nhé.

          -Vâng, mời ông vào xem!

      Đoan chắc là ông sẽ mua ở đây thôi.
 Đúng, thưa ông, chỉ 80 đô thôi. tôi tin là ông sẽ ưa thôi.

          -Ôi! tôi không thể mua quá năm mươi đô, anh ngoài kia nói giá năm mươi thôi mà?

      Năm mươi ? Năm mươi đô thôi ư? Anh chàng ngoài kia chắc mất trí rồi thưa ông (Nuts). Chúng tôi mua vô tới $78.50 cho chiếc này. Joe chắc chú mày điên rồi chắc? chú mày muốn làm sập tiệm này luôn chứ gì?

      Nếu anh ta hứa lỡ rồi, thôi, tôi bớt cho, còn lại $60. thôi. Xin ông hiểu, tôi không thể ở đây suốt ngày được, tôi tuy là buôn bán nhưng tôi chưa ra ngoài để bớt dính vào một người như ông. Thôi, giờ ông có gì trao đổi không?

          cảnh nông dân tới xem xe cũ trong bộ drama phim "Những Chùm Nho Nổi Giận"

        -Tôi có một cặp la, (mules)  tôi đang cần bán chúng.

          - Ô la ư ? Ê, Joe nghe không chú mày? Ông này muốn trao đổi hai con la đấy. Chắc chưa ai bảo cho chú mày thời đại hôm nay là thời đại máy móc phải không ? Họ không còn dùng la làm gì nữa ông ơi, 'có keo thì khỏi cần đinh ' (but glue no more) ông biết không .

           Năm con la thật bự ư? tuổi 'cũng bự' đến bảy mươi lăm chứ gì ? để chúng tôi tìm quanh có ai không thì hay hơn cả. Hãy nhìn xem nơi đây, ông vào đây lúc hai chúng tôi đang bận rồi lại bước ra. Joe, chú mày có biết chú mày vừa nói chuyện với gã hứa hẹn bá láp chăng (piker)?

          Ô, như thế ta là một thằng khờ khạo chứ gì? Joe kìa, ta là thằng khờ kìa. Nếu ta chỉ biết 'hi sinh cho kẻ khác' (givin' my shirt away-Bilble ), ta sẽ chết đói mất. Nói thẳng với ông rằng, ta sẽ làm gì ư? mấy con la này ta chỉ mua cho $5. cho chó ăn thịt là hợp thôi, ông biết không?

       -Không, tôi chẳng muốn bán nó cho chó ăn thịt bao giờ.

              Ô!  thế thì ta mua với giá mười hay bảy đồng thôi, ngang đó thôi. Còn với giá $20 tôi sẽ mua nhưng ông phải mua chiếc wagon này phải không? ông chồng thêm $50. phần còn lại ông sẽ trả MỖI THÁNG thêm 10$

          -Nhưng sao nói xe giá đầu tiên là $80. 

          Bộ ông chưa nghe tiền bảo hành và tiền bảo hiểm chăng? Bởi vậy chiếc xe mới lên thêm một ít đó chứ. Ông sẽ trả hết nợ trong vòng bốn cho tới năm tháng thôi. Thôi ký tên nhanh vào ngay đây nè ông! Chúng tôi lo liệu mọi thứ cho ông.

   -Ồ, tôi không biết ...

            Nào bây giờ, ông thấy chưa tôi đã hi sinh cho ông nhiều lắm, hết cả thì giờ cho ông trong ngày này rồi đó. Thời gian vì ông đúng ra tôi bán được ba mối rồi ông biết cho không ? Tôi thật sự ngán ông lắm , thôi, ký vào đây . Được rồi, thưa NGÀI. Joe, đổ cho ông này đầy bình xăng nghe. Chúng ta tặng không ông xăng.

***

            Chúa ơi! này Joe, thật là một mối 'quá đã'! (hot one). Hai chúng ta đã cho gì trong chiếc 'cà tàng' kia? chỉ ba mươi cho tới ba mươi lăm thôi phải không? Ta đứng đầu bảng rồi, nếu ta không giật được bảy mươi lăm đô để đứng đầu, ta sẽ không là một thương gia nữa đâu. Mối vừa rồi chúng ta vớ được $50. tiền mặt cộng theo một hợp đồng trị giá $40. Ta biết họ không hẳn hoàn toàn là người lương thiện, nhưng chú mày có ngạc nhiên chưa khi chúng ta vớ được những 'mối đã đời' còn lại như bây giờ. Ta nhớ có một gã khách đã giải quyết xong món nợ $100. trong vòng một năm sau khi ta tính toán giá cả cho ông ta. Ta dám cá với chú mầy gã này trả bằng tiền mặt không thôi. 

            Chúa ôi! ước gì con có khoảng năm trăm chiếc xe cũ như thế nhỉ ! Thôi, hãy xắn tay áo lên Joe. Đi ra ngoài dụ họ vào đây cho ta mau lên. Chú mày sẽ huởng hai mươi vào giá cuối , chú mày không tệ lắm đâu.

  Mấy lá cờ hiệu mềm nhũn dưới ánh nắng đúng trưa. Cuộc Mặc Cả Hôm Nay: Ford đời 1929: pickup chạy rất tốt.

  Với năm mươi đô la bạn tậu được chiếc nào đây? một chiếc Zephyr chăng ? Lông ngựa lòi ra quăn tít trong nệm ghế ngồi, cái chắn bùn thì móp dẹp lui đằng sau. Tấm cản sau bị xé toạc. Chiếc Ford đặc biệt có mấy đèn màu nhỏ trên tấm chắn bùn, nắp két nước, và ba ngọn đằng sau. Mấy tấm đệm cản bùn, bảng chỉ vô số thật lớn ở cần số. Tấm cản bùn che bánh xe trừ bị có hình cô gái thật đẹp mang tên Cora. Nắng đúng trưa gay gắt dọi lên mặt mấy tấm kính dày bụi.

          Chúa ôi !  ta chẳng còn giờ ra ăn trưa nữa ! này Joe cho đứa nhỏ nào mua ta một cái hamburger xem nào.

  Tiếng máy xe đời cũ rộ lên từng chập. 

          Có cha nội nào cứ 'ngẩn tò te' ngắm (dumb-bunny looking)  chiếc  Chrysler thế?  Để ý gã ta có đồng nào trong túi quần jean (jack in his jeans) không đã? Coi chừng bọn đàn ông trong  làng hay ăn cắp vặt đó nghe. 

Dụ tụi nó (soften'em up) vào đây cho ta nghe Joe. Việc này chú mày làm khá lắm.

             -Chắc chắn chúng tôi đã bán rồi.

            - Bảo đảm không?

           Chúng tôi bảo đảm nó xe là xe chứ không phải làm vú em (wet-nurse it) theo nó mãi sau lưng. Ông bạn hãy nghe đây, bạn mua chiếc xe và bây giờ thì bạn còn thì giờ mè nheo, có quyền cằn nhằn mặc cả đủ thứ với nó. Tôi 'đếch'(don't give a damn) cần biết trong tương lai bạn sẽ trả hay không. Chúng tôi chỉ làm việc trên giấy tờ của ông bạn thôi. Việc chúng tôi là chuyển nó lên công ty tài chánh, họ sẽ theo ông bạn chứ không phải chúng tôi đâu nhé. Chúng tôi không giữ giấy tờ. Đúng không?

           Ồ, ông định làm khó vậy là chúng tôi phải gọi cảnh sát. Không, chúng tôi đâu có đổi lốp xe?

         Đuổi gã này ra khỏi đây ngay Joe!

Hắn ta mua xe rồi, lại không vừa ý. Ông nghĩ thế nào khi ông mua tôi một lát bí -tết xong ăn một nửa rồi đem trả lui, hả? Chúng tôi đang làm thuơng mãi chứ không phải là cơ sở từ thiện?

***

                                               nhẫn răng nai

            Joe, chú mày biết mặt gã kia không? đằng kia kìa! Gã có chiếc nhẫn răng nai (Elk's tooth) chạy lẹ tới hắn. Cho gã xem chiếc Pontiac 1936 đằng đó xem sao, đúng rồi.

           xe mũi vuông, Ford T.model

  Các loại xe mũi vuông, tròn, rỉ sét, thuông thuổng như cái xẻng, khung xe uốn cong rất ngọt  (streamline),  trần bằng trước khi uốn cong. Hôm nay  quý khách tha hồ mặc cả. Mấy chiếc xe bánh lớn còn vải bọc rất dày--cắt nó ra làm xe tải rất dễ dàng. 

Nhà di động hai bánh, nào trục xe cũ sét phơi mình dưới nắng nóng xế trưa. 

Xe Dùng Rồi, Xe Dùng RỒi còn Tốt, chạy tốt, sẽ biếu thêm xăng.

                  STREAMLINING- khung xe uốn theo hình dạng có lợi bớt lực cản không khi'

          Chúa ơi!  nhìn chiếc xe này xem ai đó đã chăm sóc thật quá tuyệt vời.

Caddilacs, La Salles, Buicks, Plymouths, Packards, Chevvies, Fords, Pontiacs.

 Nhiều dãy  xe san sát nhau,  mắt đèn trước lấp lánh dưới nắng. 

Xe Dùng Rồi Hảo Hạng đây thưa quý khách

            Này Joe! dụ khách vào đây mau lên. Chúa Ôi, ta ước ao có được cả ngàn chiếc như vầy! Hãy mời họ tới trả giá và ta sẽ bắt họ mua cho xem!

              Quý khách cần đi California ư? Đây chính là nơi quý vị cần phải tới. Trông nó vậy, nhưng lái hàng ngàn dặm cũng chẳng ăn thua gì với nó cả. 

   Hàng dãy xe đang chờ quý khách đây.

Xe Dùng Rồi Rất Tốt. Giá Hời. Sạch. Chạy Êm Re đây thưa quý khách.

John Steinbeck 

Đinh hoa Lư dịch 

edition  July 9, 2025