Gia Đình Tom Joad trong drama phim 1940
LỜI THUYẾT GIẢNG CỦA MỤC SƯ JIM CASY
Thầy Casy đang nằm dưới tháp nước nghe tiếng Tom kêu vội nhổm dậy, xong đứng lên trở lại ngôi nhà.
Tom hỏi ngay:
-Thầy tránh đi đâu vậy?
-Ồ không, ta nghĩ người ngoài không nên can dự vào (butt his head in) khi gia đình đang bàn bạc với nhau, ta ra bên ngoài kiếm một nơi để suy nghĩ vài điều thôi.
-Mời thầy vào ăn với chúng con đi, Bà của con đang cần thầy giúp cho nhà con một phép ân sủng đó.
-Nhưng ta đâu còn là một người thầy đạo nữa đâu,
Ông từ chối.
-Ôi, thầy cứ vào đi, hãy cho Bà Nội một phép ân sủng. Có hại gì đâu? Bà con thích lắm.
Hai người trở lại nhà bếp.
-Chào thầy!
Tiếng chào của MÁ nghe nhẹ nhàng.
Pa tiếp lời:
- Chào thầy, mời thầy ăn sáng.
-Xin ban ân sủng trước đã, hãy ban ân sủng trước đã…
Bà Nội ngắt ngang, giọng thật to.
Đôi mắt Ông Nội soi bói, bắn tia nhìn dữ tợn xem người mới vào, đến lúc ông nhận ra thầy Casy:
-Ô, thầy!.. thầy vẫn vậy. Từ khi gặp thầy ta luôn mến thầy.
Vừa chào, Ông vừa nheo mắt một cách phóng túng khiến bà xen ngay,
-Im miệng!, con dê già tội lỗi kia (sinful ol'goat)
Ngón tay thầy Casy vuốt lại đầu tóc, e ngại:
-Ta xin nói với mọi người ta không còn là một người giảng đạo nữa. Ta thật vui mừng và thật cám ơn lòng tử tế cùng hào phóng của gia đình khi ta được mời vào, vậy là đủ rồi...tại sao vậy, ta cho đó ý nghĩa của ân sủng rồi. Thêm thay, ta không còn là một vị thầy nữa.
-Xin thầy hãy ban đi, Bà nội năn nỉ...thầy hãy ban cho một lời về chuyến đi California cho cả nhà này.
thầy Jim Casy khi không còn làm mục sư trong drama phim 1940
Vị thầy đầu cúi xuống, và mọi người khác đồng loạt cúi đầu. Má xếp hai bàn tay trước bụng cùng cúi đầu. Bà Nội cúi đầu thấp nhất, đến nỗi mũi bà gần chạm chiếc dĩa bít -quy cùng nước sốt. Tom, dựa người vào vách, tay cầm dĩa, đầu hơi thấp , ông nội của Tom đầu lại ngoẹo về một bên để huớng một con mắt hứng khởi, thủ đoạn, vào người thầy. Khuôn mặt thầy giờ đây không mang sắc diện của một vị đang cầu nguyện, nhưng lại một nét mặt đăm chiêu; tiếng không mang âm huởng nguyện cầu, mà là một sự phỏng đoán gì đó:
-Ta hằng suy nghĩ khi ta đi trên đồi, ta suy nghĩ tất cả những gì các vị nói, y như Đức Giêsu thường vào nơi hoang vu để ngộ ra con đường của NGÀI tìm cách thoát ra phiền lụy.
-Pu-raise Gawd ! Bà nội lại cầu nguyện, thầy liếc nhanh về bà, vẻ ngạc nhiên.
-Coi như Giêsu đã chịu mọi phiền lụy mà ngài không thể thấu đáo. Ngài cảm nhận ra rằng thôi hãy bỏ cuộc khi cố công chạy theo điều quá toàn thiện, chớ lo thái quá vào chuyện tranh đấu và giải quyết hay lùng sục, tìm tòi. Để cuối cùng mệt lữ, có được cái tốt cũng mệt nhoài, và tinh thần của Ngài cuối cùng rã rời. Cuối cùng là gì, hãy buông xả đi. Và NGƯỜI đi ra khỏi nơi hoang vu đó.
-Amen… bà nội kêu lên trước.
Bao năm nay, bà là người đầu tiên chấm dứt buổi cầu kinh bằng chữ Amen này và cũng bấy nhiêu năm bà là người lắng nghe cùng thắc mắc từng lời kinh giảng.
-Ta không dám nói ta giống đức Giêsu, thầy đạo tiếp tục...nhưng thật sự ta rất mệt mỏi vì phải giống Người. Ta bối rối khi đi trong hoang vu, không nhà cửa như Người. Ban đêm ta nằm nhìn trời cao, muôn vàn tinh tú; sáng lại ta ngắm ánh dương lên; giữa trưa ta đứng trên đồi nhìn cánh đồng đang gặp cơn nắng hạn; chiều về ta ngồi theo dõi ánh dương tàn (foller the sun down). Đôi khi ta cầu nguyện bình thường, có khi ta không tính được sự cầu nguyện này cho ai và vì cái gì nữa? Có mặt ta trên những ngọn đồi này, chúng ta không còn cách biệt. Chúng ta cùng là một, đó là lòng phụng sự Chúa.
-Halleljuah… bà nội kêu lên tiếng nói đặc biệt, chao động thân mình tới lui, cố hòa mình ngây ngất vào ý nghĩa câu trên.
-Ta suy nghĩ lao lung về những điều khác, thâm trầm hơn ý nghĩ bình thường. Làm sao chúng ta một lòng phụng sự Chúa khi chúng ta cùng là một, làm sao loài người phụng sự Chúa khi loài người cùng là một. Và chỉ không còn phụng sự được Chúa khi một đứa nhỏ đáng thương kia bị tống ra khỏi cuộc sống bình thường, bị đá, kéo lê, và phải vật vả chống cự. Lòng thánh thiện trong kẻ kia sẽ không còn. Nhưng khi mọi người cùng nhau làm việc, không phải một người đối với một người, mà toàn bộ mọi người đều được chế ngự, phải không? đó là phụng sự đức Chúa đó thôi.
Vị thầy ngưng giảng, nhưng đầu mọi người vẫn cúi; chẳng lạ, họ từng được huấn luyện quen như những chú chó khi nghe "amen" mới được ngẩng lên.
-Ta không thể gọi đây là ân sủng. Ta vui khi do thánh thiện nằm trong bữa ăn sáng này. Ta rất vui do tình yêu chan chứa ở đây. Xin hết.
Những cái đầu vẫn còn cúi xuống. Người thầy nhìn quanh:
-Ta làm bữa sáng các người nguội lạnh hết trơn, chợt nhớ ra, ông chấm dứt:
-AMEN
Mọi người giờ mới bắt đầu ngẩng lên.
-A--men,
Nói lại tiếng trên, Bà vội ăn ngay. Hai cái hàm không răng già nua, cứng cáp dằn vụn miếng bít quy thấm nước. Tom ăn nhanh, Pa thì ngốn đầy miệng. Không ai nói gì cho đến lúc thức ăn và cà phê cạn sạch ; sót lại họa chăng là những miếng bánh đang nhai và ngụm cà phê đang trôi vào lưỡi. Má theo dõi vị thầy đang ăn, đôi mắt bà áng chừng đang thăm dò, thắc mắc, tìm hiểu. Ánh mắt bà xem chừng vị thầy không phải là người mà là bóng ma đột ngột vào nhà, giọng nói như từ lòng đất vọng lên.
Cánh đàn ông ăn xong, đặt dĩa xuống bàn, uống hết ngụm cà phê cuối cùng; đàn ông bước ra trước: Pa, vị thầy, Noah, Ông Nội và Tom. Họ bước lại chiếc xe tải, chân tránh những đồ đạc vương vải, mấy tấm vạt giừong gỗ, bộ máy cái cối xay gió, cái cày cũ. Đến nơi, họ đứng cạnh chiếc xe, tay sờ vào mấy tấm ván thông hai bên hông nó.
Tom mở mui xe nhìn vào bộ máy dính đầy mỡ. Pa đứng bên anh. Ông lên tiếng:
-Al. em con có xem xe trước khi nhà mình quyết định mua. Em nói chiếc xe này xem được.
- Em con biết gì đâu ba, hay tự cao lắm.
- Nó làm cho một công ty. Năm ngoái nó lái xe tải, có thể biết một ít về máy móc . Em con là đứa tinh khôn, còn biết cách sửa lại một bộ máy xe, Al. có khả năng đó con.
Tom hỏi ngay:
-Thế thì nó biết ngang đâu nào ?
-Ồ ! Pa phân bua thêm… nó là con dê đực trong vùng . dám tự cắt tay mình vì tình , Tuổi mười sáu hắn từng nổi tiếng ranh ma, ngạo mạn ,nó là đứa dị kỳ, bướng bỉnh. Trong đầu nó chỉ có gái và máy móc thôi. Nhưng đầy tràn tính ngạo mạn, có khi suốt tuần đêm nào hắn cũng vắng nhà.
Ông Nội giờ lại sờ soạng lên ngực gài lại hàng nút chiếc áo sơ mi xanh vào khuyu của cái quần lót. Ngón tay khám phá phần nào sự nhầm lẫn nhưng chẳng biết cách nào sửa đổi. Ngón tay lần nữa mò mẫm tìm chỗ gài lại nút cho đúng ở đai quần.
-Ta thật tệ, ...ta quá xấu xa, là kẻ thật thô lậu, các người có thể nói thế. Sao vậy? Xưa cắm trại ở Sallisaw, ta còn trẻ còn nhỏ xấp xỉ tuổi Al Joad bây giờ, nhưng Al làm sao bằng ta vì hắn chỉ là đứa khù khờ,con nít, ta thì khôn ngoan hơn Al nhiều. Lúc đó khoảng năm trăm người trẻ tới cắm trại ở Sallisaw, toàn là thứ non nớt như sợi lông tơ con bò cái không bằng .
-Nội vẫn đáng sợ như xưa, Tom nhận xét
-Ùm, ta vẫn thế, nhưng ta không ưa gần con người ở đây nữa.. Hãy cho ta đi theo tới California, một nơi khi ta cần ăn trái cam, ta chỉ cần đưa tay ra hái. Nho cũng vậy, mấy thứ ta luôn khao khát. Nơi đó sẽ cho ta hái trong lùm ra cả bó nho, hãy loài trái khác, ép ra nước, ta sẽ xoa đều trên mặt , xong để chúng chảy ròng ròng xuống tận cằm .
hình: Bác John
Tom chợt nhớ ra
-Bác John đâu không thấy? Chị Rosaharn nữa? Hai em Ruthie và Winfield nữa? sao không nghe ai nhắc vậy?
Pa giải thích:
-Có ai hỏi đâu? Bác John con bận đi Sallinsaw bán nhiều thứ nào bơm, nào dụng cụ, gà qué cùng mấy thứ chúng ta mang đến đây. Ruthie và Windfield đi cùng bác ấy. Tất cả ra đi khi trời chưa rạng.
-Ủa lạ? sao trên đường tới con không thấy mấy người này hả ba?
-Chuyện là vậy, con đi từ huớng xa lộ về đây, phải không ? Bác ấy đi huớng khác, huớng Cowlington. Còn chị Rosa đi 'xây tổ' bên gia đình Connie rồi. Con đúng là chưa hay chị Rosasharn lấy Connie Rivers cũng phải. Con nhớ Connie không? Anh chàng khá tử tế. Rosa có mang khoảng bốn năm tháng gì rồi . Bụng to lên thấy rõ, khá khỏe mạnh.
- Lạy Giêsu, Tom ngạc nhiên...chị Rosa chỉ là cô gái nhỏ mới đây, thế mà sắp có em bé rồi. Ba xa nhà bốn năm như con mới thấy chết khiếp bao chuyện lung tung trong nhà. Thế theo ý Pa khi nào gia đình mình bắt đầu đi vậy?
-Ồ, nhà mình lo chuyện lấy đồ về bán đi. Nếu Al. bôi dầu quanh xe lần nữa, ba hi vọng sẽ em con sẽ chất hết đồ đạc trong nhà. Làm như thế, ngày mai hay mốt là chúng ta có thể khởi hành. Nhà mình không có nhiều tiền, gã bạn cho biết đường đây qua California xa tới hai ngàn dặm. Khởi hành nhanh chừng nào thì tới đó càng chắc hơn. Càng nấn ná lâu tiền bạc sẽ càng hao thêm. Con có đồng nào không?
-Con chỉ có vài ba đô thôi. Lúc này làm sao Pa kiếm tiền vậy?
-Ồ, Pa thố lộ...gia đình bán hết đồ tại nơi đây, mọi người đi làm cỏ cho đồn điền trồng bông (chopping cotton), ông Nội cũng đi làm.
-Đúng- ông cũng đi làm, Nội Tom chen vào.
-Mọi thứ nhà ta kiếm ra khoảng hai trăm đô la. Chiếc xe này ngốn hết bảy mươi lăm, Pa và Al tốn công cắt hai nó ra để chế thành chiếc xe tải. Al hứa sẽ chỉnh lại mấy cái van trong bộ máy nhưng nó còn la cà đi chơi chưa về để lo cho xe. Khi ra đi chúng ta hi vọng có trong tay một trăm rưỡi đồng . Lốp cũ rích như xe này chắc không ‘lết’ được xa đâu. Cần thay hai cái lốp hư, nhưng theo Pa chúng ta tìm mua trên đường cũng được.
***
Mặt trời chiếu thẳng xuống những tia nắng hừng hực. Bóng Chiếc xe chỉ còn một cột đen thẩm trên nền đất. Mùi dầu, mùi vải dầu, mùi sơn mới, bốc lên nồng nặc. Mấy con gà rời sân tránh nắng, tìm bóng im dưới mái lều đựng đồ. Mấy chú lợn đang thở hồng hộc trong chuồng, cạnh hàng rào nơi chỉ còn bóng im mỏng dính , chúng thỉnh thoảng rên lên ư ử. Cặp chó giờ đang duỗi thân mình lên lớp đất đỏ dưới gầm xe, hồng hộc thở, hai cái lưỡi bám đầy bụi, nước dãi nhỏ giọt. Pa kéo thấp vành mũ che bớt mắt, xong ngồi xổm xuống trên hai đùi mình. Tư thế ngồi này, có thể là tư thế tự nhiên nhất mỗi khi cần suy nghĩ, quan sát. Ông hỏi lại Tom rất kỹ về cái mũ mới nhưng đã cũ, bộ áo quần và ngay cả đôi giày mới của anh.
-Áo quần mới này con mua hả?
-Áo quần mới chắc tốn tiền con nhiều lắm .
-Họ cho con áo quần mới khi ra tù Pa ạ.
Nói xong anh dở mũ, nhìn nó có phần thích thú, xong anh dùng chiếc mũ lau mồ hôi trên trán, xong tay kéo cái lưỡi trai anh đội lại hơi nghiêng trên đầu.
Pa ngắm ,
-Đôi giày khá đẹp , họ cho con chứ ?
-đúng đó Pa, khá đẹp nhưng con không đi đôi giày mới giữa trời nắng nóng thế kia.
Anh ngồi xổm, bên cạnh người cha.
Noah giờ lên tiếng, anh nói chậm :
-Nếu xe có thành bên, thì nhà mình chất đồ lên được rồi. Làm trước, đến khi Al về thì kịp.
-Con lái xe này được mà. Ở nhà tù MaAlester con có lái xe tải.
-Ô hay quá !
Tiếng Pa mừng rỡ, bỗng ông chăm chú nhìn ra đường.
-Nếu Pa không lầm thì thằng con ngạo mạn giờ này đang thất thểu (draggin' his tail) về nhà, trông kìa bộ dáng rách nát thê thảm thế kia.
Randy Al, em của Tom Joad
Tom và người thầy nhìn ra đường. Randy Al vừa xuất hiện, đang ưỡn người đi vào sân, dáng vênh váo tự đắc y con gà trống đối với con quạ. Vẻ mặt tự phụ anh tới gần chiếc xe cho đến lúc vừa kịp nhận ra Tom. Nét mặt tự phụ kia biến mất, sự kính trọng cùng cảm phục một người anh tức khắc trở lại trong ánh mắt, dáng điệu vênh vang cũng mất theo. Cái quần Jean thẳng tắp cùng lai dưới xăn lên đúng 8 phân để lộ đôi giày cao cỗ, chiếc nịt to bản 3 phần kèm theo phần búp nịt đồng. Dù chiếc áo sơ mi xanh của anh ta mang băng tay đỏ, và chiếc mũ hiệu Stetson, vẻ phóng đảng anh đang đội, cũng không xây được tầm vóc ngang với người anh trai, người dám giết người mà chẳng ai quên. Al cũng biết được có vài thằng trong đám bạn bắt đầu nể nang anh do anh trai của anh dám giết người. Ở Sallisaw anh còn nghe tiếng xầm xì người ta chỉ vào anh:
-Thằng Al Joad đó. Anh hắn đã cầm xẻng đánh chết một người.
Al khiêm tốn đi lại. Điều Al nhìn ra đầu tiên là người anh trai mình không vênh váo như anh ta tưởng tượng. Trong đôi mắt người anh có nét gì buồn bả, tư lự, một sự im lặng đầy chịu đựng, một khuôn mặt thản nhiên từng tự rèn luyện tỏ vẻ bình thường trước mắt cai tù, không chống đối nhưng cũng không khuất phục. Trong thoáng giây, Al thay đổi tất cả. Trong vô thức, anh bắt đầu thích người anh mình, anh thích nét mặt buồn phảng phất cùng đôi vai thư giãn kia. Anh không nhớ trước đây anh Tom mình thế nào nữa.
Tom lên tiếng trước:
-Chào Al. Chúa ôi, em lớn nhanh như thổi vậy đó (like a bean), nhìn không ra em luôn!
Tay Al sẵn sàng cho Tom bắt, cố tạo nụ cười thật to. Tay Tom và Al cùng chìa ra nắm lấy nhau. Hai người mãi nắm tay nhau.
-Trong nhà mách, em là tay lái xe tải cừ lắm.
Ngang đây, Al hiểu thêm rằng anh mình không là người khoe khoang chút nào:
-Em biết chút chút thôi, không giỏi lắm đâu anh à.
Pa lên tiếng:
-Con từng cao ngạo khắp vùng này. Giờ xem sao tơi tả thế kia? Nào, con phải lấy mớ đồ đạc trong nhà đi Sallisaw bán giúp đi nào.
Al nhìn Tom:
-Anh có muốn đi cùng không?
lời mời hiếm hoi phát ra từ miệng Al.
-Anh không đi được, anh phải giúp ít viêc quanh đây, chúng ta lên đường thì tha hồ chơi với nhau mà.
Al cố gắng làm chủ câu hỏi của mình:
-Có phải...có phải anh vượt ngục không?
-Không phải đâu em, anh được làm cam kết.
-Ô! hay quá!
Nhưng có chút gì thất vọng trong Al.
John E. Steinbeck
Dịch và edit
Đinh hoa Lư
No comments:
Post a Comment