nguyên tác The Grapes of Wrath
dịch thuật: Đinh hoa Lư
hình ảnh và chú thích của người dịch
"Họ cần phải sống trước khi còn đủ khả năng lo liệu cho cái chết "
(They got to live before they can afford to die / Grapes of Wrath)
***
Mục sư Jim Casy cùng Joad Con đứng trên đồi nhìn xuống khu vực gia đình Joad. Căn nhà chẳng hề sơn phết lại mất đi một góc. Cái nhà hình như đã bị một sức tàn phá nào đó đẩy nó khỏi cái nền nên sập về một hướng. Khung cửa sổ còn sót chơ vơ nổi bật lên đường chân trời. Mấy cái hàng rào cũng chẳng còn. Cây bông mọc lên trong vườn ngay ngôi nhà đó. Bông mọc sát cái chuồng bị sập. Căn nhà nát vẫn còn vị trí, nhưng bông mọc um tùm gần như che luôn nó. Vườn xưa đâu từng âm vang tiếng chân bầy trẻ nô đùa, tiếng vó ngựa dồn dập mỗi lúc về chuồng cùng tiếng bánh xe lăn kẻo kẹt? Giờ này có ai đã canh tác ngay trên nền đất xưa, những lùm là bông xanh đậm, đầy bụi bậm đang mọc dưới kia? Tom trố mắt nhìn khá lâu vào bụi liễu tả tơi cạnh cái máng ngựa khô rang nằm tại cái nền xi măng mà nơi đó cái bơm nước.
Joad kêu lên:
-Chúa Ôi !
-Có chuyện gì xảy ra nơi đây rồi sao không còn ai ở đó ?
Than xong anh ta bươn bả xuống đồi, thầy Casy cũng vội chạy theo. Cái mái kho, trống không, một ít rơm khô còn sót lại trên nền và đằng cái chuồng lừa đằng góc kia. Anh vừa nhòm vào trong thì bầy chuột nhốn nháo chạy núp vào dưới rơm. Anh dừng lại một lát trước mái vào mái che đựng đồ dùng, không còn thứ nào ở đây- một cuộn cỏ khô còn sót lại đằng góc kia. Một cái vòng sắt từ cái cào cỏ, một cái choàng cổ cho la bị chuột gặm, một thùng dầu đã cạn chỉ còn một lớp cặn bẩn đầy bụi lóng lại, và một bộ áo treo đã rách còn móc trên chiếc đinh.
-Chẳng còn gì cả !
Thầy Casy lên tiếng
-Nếu như ta vẫn còn là người thầy ta sẽ thưa Chúa Toàn Năng sao không với tay cứu người . Giờ ta không biết chuyện gì. Ta xa lâu rồi nên chẳng biết chuyện gì nơi đây.
Cả hai đi tới cái giếng ống bê tông, có nắp, rồi chạy thẳng ra cánh đồng bông xem cho rõ.
Nhiều nùi bông bắt đầu ra , rõ ràng đất này đang được ai canh tác .
-Nhà con chưa bao giờ trồng thứ gì nơi này, -Joad giải thích
-Chỗ này, gia đình con luôn để trống. Ủa sao lại không thấy dấu ngựa nào qua vạt bông này cả?
Họ dừng lại nơi cái máng khô nước, không có cây cỏ dại nào mọc nỗi dưới đáy cái máng gỗ nứt nẻ . Trên miệng cái giếng, mấy chốt sắt giữ cần bơm, vươn cao; những sợi dây rỉ, mấy cái chốt cũng mất. Joad nhìn sâu vào giếng, thử hét to xong lắng nghe tiếng vọng . Anh thả thêm một viên đá xuống giếng, nghe động tĩnh.
-Giếng này trước đây ngon lắm thầy à -anh nói như nhắc lại với chính mình.
-Nhưng sao không nghe tiếng nước dội lại ?
Hơi lưỡng lự, Tom không dám bước vào căn nhà trống. Anh tiếp tục thả thêm nhiều hòn đá xuống giếng, giọng có vẻ bấn loạn:
-Có thể gia đình con chết hết rồi !
-Nhưng có người bảo có ai nhắn gì con mà?
-Có thể nguòi nhà con để lại bức thư nào đó hay làm dấu gì đó trong căn nhà này chăng ? không biết họ hay tin con ra tù chưa ?
-Chẳng biết nữa.
Giọng Tom buồn rầu.
-Con đoán có thể do nhà con chưa hề hay tin về con. Cách đây đúng một tuần chính con cũng chưa hay con sẽ được thả nữa thầy à !
-Thôi chúng ta gắng vào trong hẳn hay . Cái nhà này gần sụm đến nơi. Giống thứ gì tông vào thì phải ?
Hai người bước rón rén vào trong căn nhà lung lay. Hai cột hiên gãy mất làm phần đầu mái sụm xuống. Một góc nhà bị cán nát. Họ nhìn xuyên qua khoảng hở, thấy rõ nhiều ván gỗ lổm chổm, lòi ra ngoài vách tường. Cửa trước mở vào trong. Cái cổng thấp phía trước nhà bật ra phía ngoài còn treo lủng lẳng nhờ vào mấy chiếc đai da.
Joad chợt dừng lại nơi bậc cấp, đóng bằng loại gỗ 12x12.
-Đây là bậc cấp- đúng rồi -anh lẩm bẩm, nhưng mọi người đều mất dạng, hay MÁ đã chết?
Anh chỉ tay vào cái cổng lủng lẳng phía ngoài, kể trong thoáng mắt trìu mến
-Thường MÁ đi đâu, cái cổng phải đóng và móc lại kia mà, đây là việc MÁ luôn làm. Bà xem lại xem chắc chắn là đóng chưa mới đi.
- Kể từ ngày con heo lọt vào nhà gia đình Jacob, nhai sống đứa bé. Gia đình Jacobs chỉ vừa đi ra cái vựa thì MÁ vừa vào và cùng lúc thấy con heo đang nhai đứa bé. Ôi, gia đình Jacobs chỉ lanh quanh trong nhà thôi, con heo đó bỗng hóa điên dại. Chuyện đau lòng không ai quên. MÁ không bao giờ quên bài học đớn đau kia. Bà không bao giờ dám để cửa chuồng heo mở ngoại trừ khi bà có mặt trong nhà. Không bao giờ quên được.
Không, cả nhà đã đi xa hay chết hết rồi?
Anh trèo lên cái mái hiên bị tách, nhìn vào nhà bếp. Cửa sổ vỡ nát, những viên gạch rơi nằm la liệt. Nền cùng tường nhà rời xa ra khỏi cửa vào nhà, bụi đất phủ đầy các mặt ván.
Joad giờ chỉ vào đống ly vụn cùng gạch đá.
Joad đoán...lũ trẻ nghịch thường đi xa tới hai mươi dặm tới đây để đập vở những cửa sổ này, vì nó biết là nhà không có ai, con đoán vậy. Thật là tụi phá hoại khi nhà con vắng hết.
Căn bếp nay không còn đồ đạc. Cái ống bếp trên vách lộ ánh sáng bên ngoài. Trong bồn rửa chén còn lại cái mở bia cũ, một cái nĩa gãy, mất cái tay cầm gỗ. Joad cẩn thận trườn người vào phòng trong. Nền nhà rên rỉ dưới sức nặng của anh. Anh nhìn ra cuốn Philadelphia Ledger cũ nằm trên sàn nhà đối trước bức tường. Mấy trang giấy giờ ố vàng, cong queo. Joad gắng nhìn sâu vào phòng ngủ-không giường ghế, không mọi thứ. Trên tường còn sót lại bức hình màu người con gái Da Đỏ, đề Red Wing. Một giường sắt dựa vào tường, góc kia còn chiếc giày cao cổ đàn bà sót lại, một đằng mũi hở lên, đằng cổ giày đã rách . Joad lượm chiếc giày lên, ngắm nghía:
-Con nhớ rồi, đây là chiếc giày của MÁ, giờ vứt đây. Bao năm MÁ con rất thích mang loại này. Vậy là cả nhà đã đi xa rồi !
Mặt trời xuống thấp ngoài cửa sổ, le lói ánh sáng còn lại, phản chiếu vào mấy mảnh thủy tinh. Joad xuyên qua mái hiên quay ra. Anh ngồi xuống, để đôi chân trần nghỉ trên cái tầng cấp nhà loại cây gỗ 12x12 . Nắng chiều như vương vấn trên cánh đồng. Những hàng bông trải bóng dài trên mặt đất; bụi liễu xơ xác cũng nghiêng cái bóng đơn độc theo ánh chiều buông.
Thầy Casy giờ ngồi cạnh Joad, gặn hỏi:
-Nhà con không ghi lại gì cho con sao?
-Không thầy ạ, như con nói trước đây, nhà con không phải hạng người sinh ra để viết. Pa viết được nhưng ông không muốn, cũng chẳng bao giờ thích viết. Ba con viết đẹp chẳng kém ai, nhưng ông chả thèm viết một chữ.
Hai người ngồi bên nhau, cùng nhìn về phía xa. Joad đặt cuốn áo bên cạnh. Rảnh tay, anh vấn điếu thuốc, xong châm lửa hút. Anh hít một hơi dài, nhả khói qua lỗ mũi .
-Có gì không ổn, con hiểu được lý do rồi. Con chắc nhà con đã gặp điều rất xấu. Thầy xem, nhà xiêu vách nát xung quanh và ai cũng bỏ đi hết ?
Thầy Casy chợt nhớ ra:
-Ngay mương nước đằng kia, nơi ta làm lễ rửa tội. Con chẳng hiểu gì ngoài nghịch ngợm. Con cứ đeo theo cô gái có cái bím tóc chẳng khác gì con chó đực. Ta rửa tội cho hai con theo tinh thần Đức Thánh Linh khi con cứ mê mẩn với cô ta. Ta nhớ Già Tom thốt lên 'Thánh Linh và con tôi dưới nước' thế là ta dúi đầu con sâu dưới nước cho đến khi con súi bong bóng và chịu thả cái bím tóc kia ra. Không phải con quá tinh nghịch, nhưng con cứng đầu. Đôi khi đứa trẻ cứng đầu lớn lên với nỗi thất vọng tinh thần to lớn bên trong không chừng.
Một con mèo xám trông dáng xấu xí bò ra khỏi cái vựa cũ, rón rén bò tới hàng bông sát mái hiên. Nó nhảy phóc lên mái hiên một cách êm thắm rồi mon men tới gần hai người. Nó bò tới đằng sau và khoảng giữa hai người, rồi rón rén ngồi xuống. Đuôi nó duỗi dài nằm sát nền nhà, phần cuối đuôi mãi ngúc ngoắc. Mèo và người cùng nhìn về một hướng, khoảng xa nào đó trước mặt. Joad liếc nhanh về con mèo
-Chúa ôi, vẫn còn thứ ở lại đây này, thầy coi này!
Nói xong anh vói tay ra tới nó. Con mèo nhảy tránh tầm tay anh, xong ngồi xuống thủng thẳng liếm bàn chân đang giương móng. Joad nhìn kỹ con mèo, mặt bối rối:
-con biết -anh phân bua-con mèo này giúp con đoán ra chuyện gì rồi thầy ơi!
- Theo ta hình như có nhiều chuyện chẳng lành , thầy Casy phụ họa.
-Điều chẳng lành không phải duy nhất nhà con đâu thầy. Tại sao con mèo này không tới ở nhà hàng xóm, như gia đình Ranch chẳng hạn? Sao không ai thèm tới tháo gỗ ở nhà này? Ba bốn tháng nay chắc không ai còn ở xóm này, không còn người để tới đây trộm gỗ, những miếng ván đẹp ngoài mái vựa kia chẳng có ai tháo cả. Rõ ràng không đúng, điều này làm con lo vô cùng, con không thể hiểu được.
- Theo con đoán là gì ?
Thầy Casy cúi xuống tháo đôi giày thể thao ra xong luồn mấy ngón chân dài ông ta dưới bậc cấp gỗ kia.
-Con không biết. Coi bộ hàng xóm chẳng ai ở lại. Nếu còn ai sao còn mấy tấm ván đẹp này tại nhà này hả? Giêsu ơi, Albert Rance đã dời gia đình, con cái, chó mèo và tất cả dọn tới Oklahoma City vào một mùa Giáng Sinh lâu rồi. Có thể bà con của Albert họ đi tìm nhau. Ôi, xóm làng chê trách nhà Albert ra đi không nói một lời, đàn bà thì tìm cách chửi ông một trận. Ông ta dọn nhà, tuần sau về lại vơ vét hết không còn thứ gì, bếp -giường , khung cửa sổ , gỗ tám đều vơ đi sạch đến nỗi ai cũng nhìn trống hốc. Ông đến và lái đi thì vừa lúc gia đình Muley Graves mới rời khỏi nhà kia cùng cái máy bơm. Nhà Albert mất hết hai tuần lui tới vùng này để lấy về mọi thứ .
Thầy Casy mãi mê gãi ngứa ngón chân của mình:
-Thế không ai chống lại ông đó, để ông ta lấy đi mọi thứ kia ư?
-Đúng, họ đâu có lấy cắp. Họ cho là họ để đó và trở lui lấy lại thôi. Ông ta lấy lui hết, ngoại trừ cái sofa có gối, tấm nhung với hình cái bình của người Da đỏ trên đó. ALbert nài nĩ ÔNG NỘI giữ giúp do ông nghĩ Nội có máu da đỏ trong người. Tốt, Nội đã giữ giúp, nhưng Nội chẳng cần quái gì hình cái hình người da đỏ trên đó. Ông chỉ cần tấm nhung này cuốn lại cho êm khi ngồi thôi. Ông chẳng bao giờ trả cái gối lại cho Albert. Nội còn nói: ‘Nếu Albert ngu ngốc về đòi lại cái gối này cứ về, hắn sẽ ăn viên đạn ta bắn vào cái đầu thối tha nếu hắn léng phéng gần cái gối !’
Cuối cùng Albert chịu thua, xem như cái gối kia làm quà cho Grampa. Nội lại có cái ý dồn lông gà để làm nên cái giường hôi hám toàn lông gà! Một ngày Pa tức điên người do con chồn cứ rình rập dưới sàn nhà và Pa đã đập con chồn bằng cây gỗ 2x4, còn Má thì đốt hết lông gà của Nội để có thể ở yên trong nhà. Pa cười ' Ông NỘi thật là ông già kỳ cục, cứ viết trên cái gối kia ' tại sao để Albert cứ tới đây lấy lại' Pa còn nói, ‘ta sẽ vặn cổ thằng khốn kia quăng ra ngoài như lôi cái ngăn kéo vậy’.
Con mèo giờ mới dám bò gần tới hai người, cái đuôi dài vẫn rà sát mặt nền mấy cái ria nhúc nhích lên xuống. Mặt trời giờ đã xuống thấp tận chân trời làn không khí bụi bậm đẫm hai màu đỏ và vàng kim loại. Mèo giờ đã dám cào vào đùm áo của Joad như dò xét thứ gì?
-Ôi nãy giờ mình quên khuấy con rùa. Chẳng nên gói nó kỹ và lâu quá như thế này.
Joad mở ngay đùm áo, thả con rùa đất xuống nền nhà. Lạ thay, chỉ một giây thôi con rùa lại nhắm về hướng tây nam y lúc đầu nó bị bắt. Chú mèo phóng tới đánh chận vào cần cổ đang vươn dài cùng chận mấy cái chân đang bò nhanh của con rùa. Cái đầu già nua xấu xí cứng ngắt con rùa giờ thụt vào, cùng lúc cái đuôi to cụt cũng rút vào trong mai. Chú mèo giờ chán cảnh chờ đợi nên bước đi. Chỉ có thế, con rùa lại vội bò nhanh về hướng tây nam.
Joad và người thầy đạo chăm chú nhìn con rùa bỏ trốn. Bốn chân nó bươn bả cố mang vòm mai nặng nề chạy cho được về hướng tây nam. Chú mèo giờ lại bò theo, nhưng khoảng hơn chục yards nó lại uốn cong cái lưng lên chẳng khác gì một chiếc cung đang căng, ngáp dài, rón rén trở lui lại gần hai người đang ngồi.
-Thầy đoán ra Ba con đi tới cái xó nào không thầy?
-Con nghĩ đời con chẳng khác gì mấy con rùa này, đi khắp nơi khắp chốn, nhưng cuối cùng cũng muốn trở về thôi.
Con mèo xám vẫn ngồi ở giữa hai người, phía sau họ. Hai con mắt hơi nhấp nháy. Vùng da ở hai vai nó hơi co giật về trước xong co lại do con bọ nào làm nó ngứa ngáy. Mèo lại đưa một chân lên, dùng vuốt gãi tìm ở chỗ ngứa. Nó vươn mấy cái vuốt ra xong co lại coi bộ thành thục. Nó lại le cái lưỡi hồng nhạt liếm miếng da dưới bàn chân.
Mặt trời đỏ lòm giờ lặn ngang đường chân trời cùng hắt lên nhiều tia sáng trông chẳng khác gì hình ảnh con sứa. Bầu trời bên trên sáng hơn, sinh động hơn bao giờ. Joad lấy đôi giày mới đang gói ở trong chiếc áo ra, phủi sơ bụi mang lại vào chân….
Muley Graves trong phim kịch nghệ
The Grapes of Wrath 1940
Thầy Casy nhìn về hướng cánh đồng, bỗng lên tiếng:
- Hình như có ai đang đi về đây, đang lũi qua đám bông đằng kia kìa?
Joad vội nhìn theo ngón tay ông.
-Họ đi chân, bụi bốc lên khó nhìn quá. Quái ai vậy?
Hai người chăm chú nhìn một bóng người tiến lại trong ánh chiều. Mặt trời đang lặn, nhuốm đỏ đám bụi bốc lên từ xa.
-Mẹ kiếp ! Joad thốt lên.
Người đàn ông tiếp tuc tiến gần hơn, bóng gã vừa ngang cái vựa, Joad nhìn ra ngay:
-Con biết người này, thầy nhớ ai không ? Muley Graves đó… chào Muley! Chú sao rồi ?
Người đàn ông tới gần rồi dừng lại. Ngạc nhiên một giây, ông ta tiến nhanh lại. Người này dáng săn chắc, hơi thấp. Động tác xem chừng nhanh nhảu, xốc vác. Túi vải đay trên tay gã, cái quần jean bạc màu nơi phần đầu gối cùng phần sau, chỗ ngồi. Chiếc áo khoác màu đã phai, lốm đốm nhiều vết dơ, hai tay áo rách nhiều nơi thụng thịu từ vai xuống, ngang cùi tay lại càng tả tơi hơn. Cái mũ đen lốm đốm dơ chẳng khác gì áo. Vành đai chiếc mũ đứt một nửa, phập phồng lên xuống theo bước chân của gã. Khuôn mặt Muley nhẳn thín chưa có nếp nhăn nào, nhưng mang nét hung dữ của một người con hư đốn nào đó. Miệng gã nhỏ, mím chặt, đôi mắt nhỏ bé phần trên mang nét cau cũng có, nóng nảy cũng có.
-Không biết thầy còn nhớ Muley không? Giọng Joad hỏi nhỏ
-Ai?
Người đó lại quát lên.
Joad im lặng. Gã tới gần, gần thêm nữa… cho đến khi rõ mặt.
-Ôi, "quỷ tha ma bắt" ta rồi!!! Tommy Joad đây mà, cháu ra tù khi nào Tommy?
-Hai ngày rồi, Joad, giọng gọn lỏn.
-Cháu đi nhờ xe thiên hạ, rồi đi bộ tới đây. Nhưng mọi người đi đâu hết rồi, bác Muley? Tại sao nhà cháu tan nát như thế này? Ai trồng bông trước nhà vậy chú Muley?
-Lạy Chúa may hôm nay ai xui ta mò ra đây!
Muley nói giọng mừng rỡ.
- Già Tom quá sợ. Khi họ đòi đuổi bà con tại đây, ta cứ ở lì tại nhà bếp đằng đó. Lạy Chúa, ta bảo họ thế, còn Già Tom ba cháu rất lo cho cháu lúc ra tù, về nhà sẽ không thấy ai. Ta không biết ông nghĩ sao nữa.
-Lúc đó ta hỏi 'Thế sao bác không ghi lại vài dòng?' Già Tom mới nói 'Tôi có nghĩ về chuyện đó, nhưng có chuyện gì nhớ coi chừng Tommy giùm giúp tôi nghe, chú ở lại đây mà'
-Ta xác định lại với cha cháu, ' tôi sẽ vĩnh viễn ở lại đây, không ai có quyền xóa tên gia đình Muley ra khỏi vùng này được, chúng sẽ chẳng làm gì được tôi đâu'.
Joad nóng ruột:
-Nhưng nhà cháu ở đâu? hãy nói chuyện đó sau, chú cho cháu biết mau lên, nhà cháu đâu rồi?!
-Ôi, cả nhà cháu coi bộ chống đến cùng. Lúc ngân hàng sai máy cày tới ủi nhà cậu. Ông nội cháu cầm súng đứng ra chống lại, bắn bay cái đèn trước, nhưng xe cứ tiếp tục cày. Ông cháu không muốn giết gã lái máy cày do hắn là Willy Feeley. Willy biết thế nên cứ làm tới. Hắn lái ầm ầm cày vào nhà. Ôi ! Già Tom ‘đứt ruột bầm gan’, ông không còn giống xưa nữa .
Joad phát cáu :
-Nhưng cả nhà cháu đâu rồi mới được chứ?
-Ta nói cho cháu bây giờ... Họ dùng toa xe kéo của bác John cháu đi hết ba chuyến. Bếp núc, bơm nước, giường chiếu đều đem đi hết. Giường lũ trẻ cùng giường Ông Bà nội cháu, ngay cả tấm chắn trước giường đều mang theo. Thằng anh Noah của cháu ngồi vắt vẻo một bên toa, hút thuốc, hát nghêu ngao.
Miệng Joad há rộng.
-Mọi người đều ở tại nhà bác John?
- Nhà cháu ở nhà bác John. Lạ thật mọi người làm được gì tại đó? sao không gắng bám vào đây thêm chút nữa, hả chú Muley? Phải biết bám vào nhà sao lại đi? Như chú, chỉ cần nán một phút, là chú có thể làm theo điều chú muốn. Nhà cháu làm gì được nơi đó chứ?
-À, nhà cháu có thể đi làm cỏ bông (chopping cotton). Trẻ con và người già có thể cùng nhau dành tiền để tìm đường qua miền tây sinh sống. Nhà cháu cần mua chiếc xe rồi "ào" qua miền tây mà sống. Nơi đó đời sống chắc khá hơn. Vùng này chẳng còn gì. Cào cỏ bông một mẫu được trả chỉ năm mươi xu. Chao ôi ! họ còn đòi hỏi thay đổi cách làm, thế này thế kia nữa chứ ?
- Thế là nhà cháu ở yên luôn vậy hả?
-Không đâu.
- Theo chú biết thì không phải. Tin sau cùng chú hay được là cách đây bốn ngày, khi người anh Noah của cháu đi bắn thỏ, có nói có thể nhà cháu sẽ ra đi trong vòng hai tuần nữa. John biết họ sắp đi. Cháu nên tìm họ. Cách đây khoảng tám dặm, tới nhà John sẽ thấy bà con cháu ở đó. Trời ơi! họ chui rúc với nhau như lũ chuột đồng (gopher) trong hang vào mùa đông không bằng .
-Hay quá, Joad mừng rỡ.
- Những gì chú làm hiện giờ chẳng khác chút nào đối với con đường chú chọn, chú Muley à- chỉ ngược lại với con đường chú chỉ cho bà con.
Muley vẻ hơi cáu :
-Tánh cháu chẳng thay đổi. Vẫn là cậu trẻ tinh ranh ngày xưa. Sao cháu không bảo ta cách giấu mình nếu có cơ hội ?
Joad cười:
-Không, trừ phi chú muốn tự rúc đầu vào đống bể nát như kia, không ai sẽ chỉ cho chú khác hơn. Vị thầy giảng đạo này chú còn nhớ không ? Mục sư Casy đây này.
-Ô tại sao ? đúng rồi ! đúng rồi! ta không nhìn lầm, ta nhớ mặt thầy rất rõ mà.
Casy đứng dậy, hai người cùng bắt tay.
-Gặp thầy ở đây , hân hạnh cho tôi quá
Muley giọng mừng rỡ
- Lâu nay thầy đi đâu mất tiêu ?
-Ta rất cần biết...
Casy khẩn khoản
- chuyện gì xảy ra nơi này ? Sao bà con đây bị đuổi đi hết trơn thế này?
Miệng Muley mím chặt, đến nỗi cái phần nhỏ giống mỏ vẹt ở giữa môi trên phủ chụp, che luôn môi dưới, cau có:
-Tụi chó khốn nạn! tụi khốn khiếp bần tiện, Ta kể các người nghe. Ta quyết ở lại đây, coi tụi đó dám làm gì ta nào ? Nếu chúng đuổi ta đi, ta lui lại, nếu chúng thấy, ta sẽ im lặng núp dưới đất, ta sẽ vồ lấy hai ba thằng của công ty chúng.
Vừa nói ông ta vừa vỗ vào cái gì nằng nặng trong túi bên cái áo khoác.
-Ta sẽ không đi. Cha ta bám đây năm mươi năm rồi. Ta không bao giờ bỏ đi .
Tom thắc mắc:
-Lý do họ đuổi bà con chúng ta đi là sao vậy chú?
-Ồ, lý do vậy này. Cháu nhớ mấy năm trước đây bà con mình gặp phải trận Bụi Khổng Lồ (dust bowl) tàn hại mọi thứ đó chăng? Bà con đây không làm được gì, mùa màng chỉ có một tí teo (plug up an ant's ass), ai cũng mắc nợ tiền mua hàng hóa. Cháu biết như thế là sao rồi? Ôi, mấy lão chủ đất nói 'chúng tôi không còn muốn cho người thuê đất canh tác nữa, tiền tá điền, tiền trả ít quá không thấm vào đâu so khi thu đất về một mối'. Thế là họ cày hết, đuổi bà con ra đi, ngoại trừ ta. Ơn Chúa! ta không đi. Tommy, cháu biết ta chứ gì ? đời cháu sẽ nhớ mãi ta.
-Đúng Joad nói có vẻ bất đắc dĩ
… nhớ mãi suốt đời cháu mà.
-Tốt, cháu biết ta chẳng phải ngu. Ta biết vùng đất này không còn tốt. Không còn tốt nữa trừ phi dành cho chăn nuôi. Đừng nên bao giờ cày nó lên. Giờ sao người ta lại trồng hết bông ở đây. Vấn đề là cây bông đang chết rụi hết. Nếu chúng đừng đuổi ta đi, thì lúc này ta đang có mặt ở California, với tay ra là có chùm nho, hay với tay ra là có trái cam cho ta ăn rồi. Nhưng mấy’ thằng chó đẻ’ đó đòi đuổi ta đi, nói có Chúa, một nam nhi không thể nghe là thi hành ngay sao?
-Đúng! Joad phụ họa.
-Cháu ngạc nhiên tại sao Pa tuân lệnh họ dễ thế? Cháu ngạc nhiên sao ÔNG Nội không dám giết tên nào? Không ai chỉ giúp ÔNG hành động đúng lúc. MÁ cháu không phải là người dễ dàng bị ép đâu. Cháu nhớ là MÁ đã quật cho tên bán rong đồ thiếc (tin peddler),với con gà trong tay khi hắn ta gây gỗ với bà. Bà cầm con gà một tay, tay kia cầm cái rìu khi đang sắp cắt đầu nó. Bà nhắm cầm rìu chạy theo , quên mất tay nào cầm rìu lại đuổi tên ấy chạy với con gà để quất vào nó. Mất luôn con gà để ăn chỉ còn hai cái đùi trên tay bà. Chuyện này làm ÔNG cười ngất. Như vậy làm sao nhà cháu lại sợ họ?
-Ô! chuyện là thằng cha tới ăn nói ngọt như đường. Nào là 'xin các vị hãy đi, đây không phải là lỗi của tôi' ta nói ' A lỗi của ai? Tao sẽ đi tìm thằng đó !'Đó là Shawnee Land và Cattle Company tôi chỉ nhận lệnh thôi'
-Shawnee Land và Cattle Company là thằng nào ?
-Chẳng là ai cả, đó là công ty thôi.
Nói thế lại càng làm tức thêm. Không có tên nào để trút giận lên đầu nó, bà con tìm hoài cũng phát chán- chỉ trừ ta ra. Ta căm tất cả nên một mình quyết định ở lại đây thôi.
Đốm mặt trời chiều sót lại đỏ ối cuối đường chân trời, cuối cùng mất dạng . Khoảng sáng cuối cùng trên khoảnh sáng kia cũng mất theo. Mấy khoảnh mây rời rạc dưới đường chân trời, như những mảng giẻ rách đỏ chói , cũng không còn. Bóng tối mang một màu đen dần dà từ phương đông lan tới, trùm lấy cánh đồng. Sao Hôm bắt đầu lấp lánh trên nền trời đen sẩm kia. Chú mèo xám giờ lại rón rén mò về phía hướng cái vựa xong lẫn vào bóng đêm.
Joad tiếp tục:
-Ô, hôm nay chắc chúng tôi không đi nỗi tám dặm đường để tới nhà bác John đâu. Chân cháu sưng cả lên rồi. Chú có thể cho cháu tới chỗ chú được không , chú Muley? Chú ở chỉ cách đây một dặm thôi mà ?
- không hay đâu Muley bối rối.
- Không gì ăn, vợ , con, và em ta đều đi hết tới California. Họ không điên giống ta nên mới đi. Cậu thấy, ở đây có gì cho họ ăn đâu?
Thầy Casy đầu lắc lia lịa, vẻ lo ngại:
-Bác cũng phải đi thôi. Bác đừng làm gia đình phân tán như thế.
-Ta không muốn -Muley Graves cứng nhắc
-có cái gì đó níu ta bám lại đây, thầy ạ.
-Ô, Chúa ôi ! cháu đói bụng quá ! Joad kêu lên.
…bốn năm trời, bữa ăn của tôi tính từng phút. Ruột tôi hay ‘la toáng’ lên do đói. Chú Muley, chú có gì ăn không? bữa tối chú có gì vậy?
chó đồng (prairei dog).
Muley có vẻ hổ thẹn:
- Thỉnh thoảng ta ăn ếch, sóc có khi lại túm ăn cả chó đồng (prairei dog). Chuyện bất đắc dĩ mà. Giờ đây ta biết đặt bẫy thòng lọng dọc theo mấy con suối khô. Ta bẫy được nào thỏ, nào gà lôi, cáo chồn , gấu mèo… đều bị ta tóm sạch.
Ông ta khom xuống cầm cái túi xổ ra trên dưới nền. Hai xác con thỏ đuôi bông và một con thỏ đất. Xác chúng mềm nhũn, đầy lông lá nhẹ êm tuôn ra .
-Ơn Chúa ! Joad thốt lên,
…rõ ràng bốn năm rồi cháu mới thấy món thịt tươi này.
Thầy Casy cầm xác một con thỏ đuôi bông lên hỏi:
- Chúng tôi có thể ăn với bác chứ ? bác Muley Graves ?
Muley cựa quậy, vẻ lúng túng:
-đương nhiên phải mời chứ , đây là việc bắt buộc…
Ông ta dừng lại, hơi ấp úng
-Tôi không có ý, nó không phải, tôi muốn nói là ...giọng ông cứ vấp va mãi
...nếu ai đó có cái ăn trong lúc bạn lại đói- thì người thứ nhất bắt buộc phải mời như thế , tôi muốn nói, giả sử tôi lấy mấy con thỏ này trốn đi chổ khác ngồi ăn, xem có được không?
-Vâng đúng thế
Casy tán thành.
-Thầy hiểu điều đó. Tom! Muley hiểu được nhiều thật. Có những điều, đối với Muley và ngay ta đều lớn quá !
Tom xoa tay:
-ai có dao không? thôi, làm thịt mấy con vật tội nghiệp này đi !
Muley sờ trong túi quần lấy ra cái dao bỏ túi có cán bằng sừng ra đưa cho Tom. Tom bật lưỡi dao, anh đưa lên ngửi. Anh đâm lưỡi dao xuống đất, xong đâm tiếp, rồi lại ngửi lần nữa. Chùi dao vào ống quần, anh dùng ngón cái thử sờ nhẹ vào lưỡi.
Muley kéo chai nước uống, loại một lít ra khỏi ống quần, treo vào hàng hiên rồi khoe:
-Đằng ấy kiếm nước khá dễ, nhiều lắm, đầy một giếng.
Tom tay xách xác một con thỏ:
-xin một người ra hướng vựa kiếm cho một mớ kẽm gai, chúng ta dùng ván vụn và đốt lửa lên.
Anh nhìn vào xác mấy con thỏ,
- chỉ có làm thịt thỏ là lẹ nhất thôi,
thỏ đất (jackrabbit)
Tom khoét da ở lưng con thỏ tạo ra một lỗ, móc ngón tay vào anh xé da ra. Da con vật lột ra dễ dàng y cởi chiếc vớ. Miếng da lột lên ngang tận cổ, phần cẳng bị lột xuống tận móng. Joad cầm dao cắt lìa phần đầu, chân. Xong, anh đặt miếng da xuống, xẻ dọc theo xương sườn, rũ đóng ruột vào một nơi với da. Anh liệng mớ hỗn độn không ăn được vào đám cây bông gòn. Thịt thỏ giờ đã sạch, Joad cắt lìa mấy cái đùi, cắt phần thịt còn lại thành hai miếng. Joad đang bắt đầu làm con thứ hai đúng lúc thầy Casy trở vô, mớ kẽm gai trên tay.
-Nào chúng ta hãy đốt lửa lên và nướng thịt Joad hối thúc.
-Lạy chúa! nhìn những thứ này con cảm thấy đói chết lên được.
Anh hối hả chùi cùng cắt nhũng phần còn lại của mấy con thỏ xong xâu hết, treo lên sợi kẽm. Muley cùng Casy gom gỗ vụn, đốt lửa xong đóng hai cọc, cuối cùng căng xâu thịt hai đầu.
Muley bước về huớng Joad:
-Cậu để ý giùm thịt con thỏ đất (rabbit) đừng sôi bọt lên nghe. Ta chẳng bao giờ ưa thế.
Ông ta lấy trong túi quần ra cái túi vải nhỏ treo lên cổng vào.
-Lạy chúa, thịt thỏ coi như xong. Chú có muối không? Chắc chắn chú luôn mang theo nó cùng dĩa ăn và lều ngủ trong túi chứ gì?
Anh đổ muối vào tay, xát đều lên mấy miếng thịt đang treo...
CÒN TIẾP
====================
No comments:
Post a Comment