QUÁ KHỨ LƯU DÂN TẬP 9

 MỤC LỤC 

1-  CON ĐƯỜNG GIÓ BỤI 

2- MẤY CHỊ EM Thôn ĐỆ TỨ NĂM XƯA 

3- CẢM XÚC VỚI BỤI MÍA SAU HÈ

4- ĐỘC ẨM LÚC BÌNH MINH 

5- HOA MƯỚP NGÀY XƯA 

============================== 

CON ĐƯỜNG GIÓ BỤI CỦA ANH BÁN BÁNH DẠO 

Hiện tại chẵng khác gì một gốc cây bám sâu vào  quá khứ- một quá khứ tràn đầy hoài niệm cùng lắm gian lao...

(Jules Beaulac) 

*

    Vùng tôi ở dân trồng nhiều cây sắn (người Nam gọi là mỳ) từ thứ nông phẩm này hai vợ chồng mới nghĩ ra một nghề mới nghề chiên bánh ‘thèo-lèo’ đi bỏ mối. Thế là dọc con đường gió bụi của tỉnh lộ 23: Tân thắng, Bình châu, Bông trang, Bà-tô, nông trường Hòa bình rồi tôi vượt sông La-ngà qua tận Xuân Sơn, Bình giã , Ngãi giao, không một quán nào vắng bóng những chiếc túi ny-lon đựng bánh thèo-lèo chiên, xanh xanh đo đỏ tất cả đều từ bàn tay khéo léo của vợ tôi làm ra.

Một chuyến tôi đạp xe đi bán mất ít nhất là 2 ngày. Lên Xuân Sơn tôi ở lại nhà cậu mợ tôi một hoặc hai ngày.  Cậu tôi (Võ đình Cư) sau khi về địa phương làm nghề thợ rèn. Tuy cậu tôi làm nghề vất vả nhưng đắt khách. Núi rừng Xuân Sơn trong thời gian này đang bị ‘bạch hóa’ cho nhu cầu bắp và cây sắn, sau này là cà phê tiêu. Do đó ai cũng cần cuốc rựa thế nên nhà cậu tôi làm không hết việc.

CON ĐƯỜNG GIÓ BỤI 

Tôi sung sướng nhất là những khi bán hết hàng. Bán hết hàng , chuyện này làm cho tôi quên hết cái khổ nạn của đoạn đường về nhà gần 70 cây số. Con đường đất đỏ trên chặng Bà Tô, Hòa Bình hay dưới tôi thì lún cát. Gặp mùa gió chướng phải ráng mà đạp chiếc xe thô kệch nặng nề, phía sau còn đèo một ‘cần xế’ to tướng như một cánh buồm cản ngọn gió ngoài Trung thổi vô. Tôi gò lưng lại, mim môi nghiến răng cố sức đạp. Chiếc xe trước ngọn gió quái ác cứ chầm chậm nhích từng mét một. Gió mạnh đến nỗi có khi chiếc xe thồ "thân yêu " của tôi tưởng chừng ĐỨNG yên lại !

Mỗi chuyến đi bán bánh ram (tức là thèo lèo chiên ) về lại trường cái áo công nhân xanh tôi bạc phếch và khô cứng đi vì lớp mồ hôi MUỐI ướt đẩm theo mấy mươi cây số đường trường ngược gió.

Nghề bánh này một thời gian cũng chẳng còn ai ưa chuộng , tôi đổi sang nghề đi buôn đường. Đường bánh ép từ mía, tôi chở từ chợ Sơn Mỹ lên bán tại chợ xuân Sơn BÌnh Giã nhưng cuối cùng cũng ế ẩm không 'cơm cháo' gì. Cuối cùng tôi quyết định ở nhà tìm rừng đốt than, làm rẫy.

Anh chàng Thạch Sanh bất đắc  dĩ’ 

Hết cảnh khom lưng đạp chiếc xe thồ rong ruổi trên con đường thiên lý tôi lại vào núi chặt hạ cây rừng. Đất Bình tuy thuở này người dân tha hồ đốt phá để tạo ra nương khoai ruộng mía giải quyết sự đòi hỏi của bao tử. Tôi cũng thế từ sáng sớm tinh mơ đã vác búa vô rừng làm bạn với khe với suối, nghe tiếng con công kêu ban sáng hay lũ bìm bịp báo hiệu chiều về. Có đôi khi tôi tưởng tượng thân phận mình chẳng khác chi anh chàng ‘Thạch Sanh bất đắc chí’ hay là ‘anh hùng mạt vận vào rừng đốt than’ nào đó không bằng.

 Người viết chẳng bao giờ quên phút giây cảm khoái nhất là lúc đốn ngã xong một cây rừng  to lớn. Từ lúc tiếng "răng rắc" của thân cây nặng nề chuyển mình cho đến lúc nó thực sự gục xuống  đánh "ầm" trên mặt đất đó là lúc tôi sung sướng tự thưởng cho mình một điếu thuốc ‘rê’ to tướng. Một mình trong rừng sâu, tôi nhìn vào lòng bàn tay sưng lên xọp xuống không biết mấy lần? Những vết chai phỏng cũ chưa kịp lành thì vết mới tiếp tục nứt nẻ nhức đau. Một mình tôi thương cho thân phận mình nhưng chẳng ngày nào dám rời cán rìu cây rựa...

Vừa phì-phà điếu thuốc vừa ngắm mây trời bảng lảng...Biển Thái Bình ngoài xa tít, chân trời kia là thế giới khác và ngọn sóng biển quái ác từng nhận chìm bao con tàu đi tìm cái thế giới đó, sóng đã tấp vào bờ bao xác người vô thừa nhận.

Mùa khô khi nghỉ làm rẫy tôi còn một nghề đó là tiều phu vào rừng kiếm củi bán mua gạo . Thời này một xe củi giúp tôi đổi được nửa thúng lúa , đó là giá trịcho bạn đọc dễ dàng so sánh Tiều phu thời 'giải phóng' còn văn minh hơn vì có chiếc xe đạp thồ làm bạn . Nói đên chiếc xe đa dụng một thời của 'vùng Ba Chiến Thuật' này chắc người lớn tại Long Khánh, Thuận Hải , Đồng Nai, Bà Rịa ắt hẳn còn nhớ . BỘ giàn của nó bằng ống nước, vành xe bằng nắp ống cống kim loại một thời quân đội VNCH dùng , hợp kim này rất nặng , tăm xe cũng bằng sắt nên tổng lại nặng nề. Chiếc xe đạp thồ dang dụng nó là phương tiện vận tải nông phẩm cho nghề làm rẫy khi con bò kéo là dạng 'phú ông' thời này . NGoài rẫy rừng ra, chiếc xe đạp thồ còn là phương tiện di chuyển . Con đường đất đỏ Hàm tân, Bình Châu, Bà tô, Bà Rịa hay quặc lên Hòa BÌnh , qua bến đò Xuân Sơn lên tận Bình Giã , Ngãi giao là con đường 'thân quen' của bao chiêc xe đạp thồ đa dụng 'vùng Ba Chiến Thuật".

Tôi thở dài cầm lại cây rựa tiếp tục phát thêm một vài cây nữa. Trong lòng tôi tự nhủ, “mình gắng thêm chút nữa mau về nhà cả vợ con đang đợi”...

Thế mà gần bốn thập niên qua rồi. Non bốn mươi năm gia đình tôi cùng bầy con dại đã giã từ một vùng đất khổ sang đến xứ người với bao nhiêu thay đổi... Có khi hai vợ chồng cùng ngồi nhớ lại ngày qua mà tưởng như mơ? 

Có một ngày tôi thật lòng tâm đắc khi đọc được câu thơ của Jules Beaulac, một nhà truyền giáo và cũng là văn nhân Gia Nã Đại: "Hiện tại hôm nay  y như gốc cây bám rễ sâu vào  quá khứ- một quá khứ chứa chan hoài niệm và lắm gian lao.." (*) 

Quả đúng! nếu không có một quá khứ ngày xưa đầy gian lao và hoài niệm như ngày xưa thì làm sao chúng tôi, gia đình tôi có được một sức bật khác thường để vươn lên như hôm nay

./.

=================================== 

MẤY CHỊ EM thôn ĐỆ TỨ NĂM XƯA

Tháng ngày mai chỉ còn 'bấm đốt ngón tay'.

từ trái sang: chị cả Võ thị Mai, em gái Võ thị Lý, em gái võ thị Liễu , em dâu Nguyễn thị Lành (Diên Sanh), em dâu Lê thị Hường (Trà Lộc)
ngày thăm chị cả tại Cam Bình Hàm Tân 16/3/2016

về mạ và dì mợ tìm nhau trong buổi xế chiều-ĐHL
*

CÁI NGÀY ĐÓ, từ lúc mấy chị em là những cô gái đôi muơi, ba muơi của Thôn Đệ Tứ năm xưa.Thương làm sao cái cổng đường Thành tức là Cửa Hậu dẫn ra cái quán đầu con đường Ngự về tận mé sông Vĩnh Định, An Tiêm. Xóm Cửa Hậu và con Đường Ngự là hai dấu ấn cho người thôn cũ và con đường thân yêu mang tên Lê văn Duyệt được đặt tên từ lúc ba chị em còn thì con gái. Giờ là những bà già tìm nhau, thăm nhau 'cả mai mốt không còn chộ chắc"?

  Hơn nửa đời người, biệt xứ lưu huơng; trời phuơng nam dung rủi, giang tay đón người dân QT, đâu riêng gì người dân của thôn Đệ Tứ.

Đúng thế, đâu riêng gì mấy chị em già của thôn Đệ Tứ năm xưa và kể cả hiện nay. Cái xóm Cửa Hậu, ngày giã biệt, không phải một Tháng Tư Đen 1975 mà từ Mùa Hè Đỏ Lửa 1972, không ai là lưu dân QT ma` không đồng cảm cho nỗi đoạn trường 'chạy giặc' ?

Chạy giặc  không biết mấy lần?chạy từ thời Tây đô hộ...rồi nào Mậu Thân, nào Mùa Hè Đỏ Lửa ... người QT, người Thị Xã, người Phường Đệ Tứ gồng gánh ra đi tìm hướng Huế và trời phuơng nam, lận đận truân chuyên "dâu bể" cuộc đời. 

Rồi lần lượt, nào bà con, nào anh, nào em, xóm phường, thôn cũ; người quen, kẻ biết, ai cũng lần lượt "rũ áo" ra đi, giã từ một kiếp trần ai.

Người còn lại? nào chị, nào em, nào bác, nào chú; sao không khỏi giật mình:

- Té ra ai cũng  "kề miệng lỗ"!

Thôi vứt hết, bỏ hết! chữ "buông" giờ mới hiển hiện rõ ràng làm sao?

hình: hai dì và hai mợ người viết tìm về Hàm Tân, Cam bình thăm chị (tức là mẹ tôi)

Chị em, anh em tìm nhau, bạn già tìm nhau, còn được mấy người? còn được mấy ngày?

Chỉ còn chị em hôm nay tìm nhau, nắn bóp tay nhau. Thương "làm răng"! những khúc tay xuơng xẩu, như muốn níu kéo với nhau những lớp tuổi trong buổi 'chiều tà'!

Chuyện của những "mảnh đời" sót lại, chuyện của của người QT tha huơng, trong đó còn mấy chị em già, Phường Đệ Tứ Quảng Trị. Hôm nay nơi phương nam xứ người lưu lạc còn chăng bao kỷ niệm nhạt nhòa? Mong sao con cháu sau này nhớ và giữ hình ảnh người xưa; bà con 'miềng' ly hương không bao giờ ly tổ ./.

ĐHL edition 4/8/2017

=========================================== 

CẢM XÚC VỚI BỤI MÍA SAU HÈ

Bụi mía sau hè giờ đây đã cao. Chuyện lạ, do ở đây kẹo bánh còn ít ăn, huống gì là mía? Bạn bè tới ai cũng 'chê':

- Răng không trồng chi cho đẹp lại trồng mía vậy ôn?

 Xứ này khi đã đầy đủ, ai cũng sợ cái ăn. Nào cao máu, nào cao mỡ, nào sợ đường? Do vậy hình ảnh cầm đốt mía trong tay, cắn nghe ''rau ráu'' giờ này giờ đã vào huyền sử?

Thật vậy, hai cha con về đây, chỗ ở mới, lại trồng bụi mía ngay từ ngày đầu, cho nó cao lên mà... coi chơi! 

"Coi chơi" khác với ngắm nghía. Thiên hạ ngắm hoa đẹp, bụi phong lan, chậu quỳnh, ít lắm là cây cảnh bonsai bên hòn non bộ. Như thế bụi mía hai cha con tôi trồng, được "coi chơi" là chuyện lạ đời?

Bụi mía mau cao thật. Chắc chắn là nó nhờ nước hồ cá trong nhà hay xả ra đây nên nó mau tốt. Nhất là khi nó thấm vào bao phân chôn vào lúc giăm mía năm ngoái. 

Con cái 'đi cày' (đi làm) chưa về. Tôi ngồi một mình nghe tiếng gió chiều xào xạc qua đám lá mía mà ngỡ như đang ở quê nhà?  Ngày đó, vườn mía sau hè của nhà ba mạ tôi rậm rịt. Gió chiều xào xạc qua đám mía lau, những đám cờ trắng phau của đám mía phất phơ theo gió...

***

Chuyện ngày xưa, những bó mía lau chất lên xe bò. Rồi những bánh đường đen bóng sau khi ép xong. Những bánh đường ngọt đậm, là thành quả đợi mong của những ngưòi, ngày ngày hai bàn tay chai lì với cuốc rựa, đi sớm về chiều bên cạnh rẫy nương

Một vùng quê, từ Tân Hà đến Tân Sơn khắp huyện Hàm Tân phong trào mía lau ép đường rộ khắp của lưu dân Quảng Trị. Những ruộng mía tiếp nối nhau bạt ngàn, cờ lau trắng phau dập dìu theo gió núi thổi về. Mùa mưa qua đi, tiếp theo là gió và nắng.  Bao đám mía khô khốc trổ bông là khi mía đường vào vụ. 

Qua xứ nguời tôi cũng trồng vài bụi mía mà chơi. Thiên hạ trồng cây, tôi lại 'lạ đời'? phải chăng  tôi muốn về lại với 'âm thanh' khi lòng mong nghe tiếng "nhạc chiều ru êm" lướt qua đám mía sau hè, đưa hồn tôi trôi về với những ngày gian khổ./.

Đinh Hoa Lư CẢM XÚC  bụi mía sau hè

======================== 

ĐỘC ẨM LÚC BÌNH MINH Hay Chuyện Những Người “Lính Già” Qua Mỹ

Mặt trời chưa lên nhưng tôi hay có cái thú một mình ngồi vườn sau chờ ánh dương lên. Hàng xóm còn im lìm trong giấc ngủ. Trong mấy lùm cam vườn nhà bên cạnh, tiếng vài con chim dậy sớm rời rạc gọi nhau. Ngoài đường thỉnh thoảng có vài chiếc xe đi làm sớm vụt qua.

Tôi chế ly cà phê theo kiểu hồi đó. Cách chế đơn giản chẳng cầu kỳ gì-nghĩa là tôi bỏ sữa đặc, xong bỏ cà phê phin y xưa không khác chút nào. Mùi cà phê này đánh thức khứu giác của tôi. Đem ra vườn tôi ngồi vừa nhâm nhi vừa ngắm luống hành, vạt cải con mới lên, những chậu ớt mọi,,,đằng trước là liếp mướp đắng nghiêng nghiêng...ánh mặt trời từ từ hừng lên rồi tất cả hình ảnh rõ dần.

Hướng đông ngày xưa bên nhà là Biển Thái Bình; giờ đã khác hẳn do nó là bờ đông nước Mỹ. Có thể tôi nghĩ về tình hình chính trị Hoa Kỳ, rồi lan man qua những hình ảnh trong quá khứ. Hôm qua tôi lại viết về Chợ Quảng Trị, một tỉnh ngoài cùng của miền nam VNCH. Tôi chỉ sửa lại từ bài cũ khá lâu nhưng lấy đề tựa khác cho bạn bè chưa đoc. Những suy nghĩ của tôi trong một buổi sáng sớm nó lan man lắm không mạch lạc gì. Tuy nhiên tôi cảm nhận một điều rất thật đó là những suy tư trong một buổi sáng sớm tĩnh mịch.

Vườn rau của tôi vào đầu tháng Mười. Trời đã vào thu hơn hai tuần rồi nên vắng tiếng chim. Thật lạ, bầy chim mới tháng trước nó ồn ào lắm. Nào giẻ, nào chim sẻ nào cu ...giờ nó bắt đầu trốn đâu hết?  Ban ngày sẽ có nhiều bầy quạ và kên kên còn lai vãng hay đậu từng bầy ngoài bìa rừng có cây cao ngất.

Chim bay đi về miền nắng ấm hơn cũng là lúc vườn nhà của tôi bắt đầu tàn dần. Khí hậu bắt đầu lạnh sau những ngày rất nóng non 40 độ C vào hai tuần trước. Vào đầu tháng Mười mọi năm, khi người ta chuẩn bị đón Halloween ngày của Ma Quỷ là mùa thu đến rồi. Những đợt không khí lạnh dần và vườn sau của tôi sẽ còn hai loại rau xà lách và cải là ưa lạnh mà thôi. Có thể tôi sẽ trồng nhiều hành ta và kiệu nữa, chúng hợp khí lạnh thu và đông hơn.

Cây trồng đó là những thứ tôi tiêu khiển và có ích cho bếp nhà. Vợ chồng tôi thường tự hào về ‘rau xanh’ tự chế của mình; mấy ai có được. Giàn bầu dài vừa qua thật nhiều trái giờ đã hết rồi. Tuy hết nhưng tôi có đi tặng người quen một số và cảm thấy vui vui trong lòng.

Đó là chuyện mùa hạ, giờ sáng nay tôi đang ngồi đây đón thu cũng như chờ ánh dương lên cao. Những ánh nắng đáng mong đợi do nó ấm áp chứ không nóng nực khó chịu như thời tiết mùa hè tháng trước.

Cà Phê hết, ly trà đã cạn khô. Những dòng nghĩ suy tưởng tượng nhớ nhung nhiều thứ về quá khứ. Bao hình ảnh trộn lẫn đang chấm dứt và tôi đứng dậy thức bà xã tôi dậy để cùng nhau đi bộ thể dục.

Càng già vợ chồng tôi càng thấy cần sức khỏe hơn hết nên hay khuyên nhau cố gắng đi bộ hàng ngày. Những thứ này đâu mất tiền mua, lòng ước mong có được dịp nhìn về quê hương đất nước có ngày thay đổi. Lực bất tòng tâm, những lúc ngồi “độc ẩm vườn sau” chính là lúc tâm tư lắng đọng để một tâm hổn còn nhiều ước vọng làm tôi hay xao xuyến trong lòng./.

Đinh Hoa Lư San Jose một ngày vào đông 2019

============================ 

HOA MƯỚP NGÀY XƯA

Mấy bụi mướp lên mau thật. Lớp lá xanh mượt mà che ánh mặt trời tạo khoảng im rộng. Trong mẩy lỗ trống lấp lánh nắng còn sót lại vài bông hoa mướp vàng đong đưa, đàn ong cuối mùa ăn muộn. Những trái mướp thơm dài ngủng ngẳng, da xanh lục non mượt mà. Đầu trái còn chút hoa khô quéo sót lại, phía trên là trái mướp bụ bẫm căng tròn, những sọc dọc , xanh đậm chạy từ cuống tới chóp cùng trái mướp. Giống mướp huơng hạp vùng đất rẫy, hợp khí hậu, leo giàn. Ba Ti lo ủ thêm phân nên ra nhiều bông cái. Khi những nụ vàng ở đầu bông khô dần, phần trái ở dưới sẽ to mau. Trái vừa non nhưng lại dài.  Thế mà nhờ giàn cao nên không sợ bị chồng chéo, khuất lấp như những cây mướp mọc leo tạm bợ dọc hàng rào.

Những bó cây ba Ti vác từ rừng về không uổng  công Ba chút nào. Mướp hương loại dài lại bán được giá, con buôn vô tận nhà mua. Có khi mẹ Ti đem ra chợ, vừa bỏ xuống là mướp bán hết ngay. Có khi Ti ngồi chơi một mình dưới giàn mướp đang che rợp cả vườn sau nhưng Ti không biết rằng những trái mướp huơng đang đu đưa trên đầu mình là gạo cơm cho  một gia đình, là những gì Ba mừng vui nhất. 

Ti bên thân phụ ngày tết Ất Hợi1995 (quán cà phê chú Đinh hữu Thư thôn Cam Bình, xã Tân Thiện, H. Hàm Tân) năm gia đình từ giã quê huơng 

Rồi gia đình chúng ta ra đi, giã từ đất mẹ cùng những kỷ niệm vui buồn  

Ti dưới mái tranh nghèo năm 1 tuổi 1992  xã Sơn Mỹ, Hàm Tân, Bình Thuận

Ti cùng gia đình ra đi, từ giã vườn xưa. Cả gia đình phải xa vườn điều lộn hột,cái chuồng heo bên cạnh có cây xoài tượng giống Mỹ Tho vừa trổ cành, mái tranh nghèo, và cuối hết là xa cái giàn mướp thân yêu che nắng cho Ti.

 Nhớ sao những trái mướp màu xanh mát mắt, thoang thoảng hương thơm- mùi mướp. Dưới bầu trời quê thênh thang lộng gió, mấy nụ hoa vàng phất phơ. Những con bướm trắng, bướm vàng hay đàn ong tới lui không ngớt...

Cha Me Vien Duong 1984 xã Sơn MỸ, Hàm Tân một vùng quê nghèo cát trắng

Đó là hình ảnh của ngày xưa, của một vùng quê nơi các con chào đời,  một nơi  chứa chan bao kỷ niệm nhọc nhằn.

Đúng hai mươi ba năm qua trong trí nhớ non trẻ của đứa bé từ giã quê huơng lúc vừa tròn bốn tuổi, chắc không còn ghi dấu được gì? Riêng ba chỉ mong rằng, khi con thành công nơi xứ người, đã vươn mình lớn dậy con chớ quên quê cũ. Con đừng quên rằng trong thân thể cường tráng khỏe mạnh của một thanh niên, trong trí óc làm việc của thời đại văn minh, có những 'góp nhặt ban sơ" từ từng lon gạo, từ những trái mướp năm xưa đong đưa trong nắng quê nhà...

Dẫu biết rằng con đường tương lai trước mắt thênh thang rộng mở. Các con đang có quá nhiều cơ hội và chọn lựa tốt đẹp. Ba Mẹ biết thế trong bao mừng rỡ hân hoan, hãnh diện. Nhưng con ơi! mai đây trên  những lối đi huớng đến tương lai nơi Miền Đất Hứa này,  đằng sau có một lối về: đó là quê huơng- là nơi 'chôn nhau cắt rốn' của các con. Những người thân thuộc sẵn sàng dang tay đón bước con về. Một vùng quê có Vườn Xưa, một thưở hàn vi là nguồn sống cho cả nhà mình. Trong lớp bụi mờ quá khứ có hình ảnh mẹ con tảo tần đi bán chợ xa hay cha con đang chống cuốc say sưa lặng nhìn một giàn mướp hoa lá tươi xanh dưới vòm trời lộng gió./.

DHL

update 30/11/2018

============================= 

TỔNG HỢP 12 - VIẾT VỀ QUẢNG TRỊ XA XƯA

 MỤC LỤC

1- RẠP XI NÊ ĐẠI CHÚNG 

2- HƯƠNG XƯA 

3- NHỚ CHÙA SẮC TỨ TỊNH QUANG VÀ NGOẠI TÔI

4- BIỂN  NHỚ 

5- CHIỀU MƯA BIÊN GIỚI 

======================= 

RẠP XI NÊ ĐẠI CHÚNG QUẢNG TRỊ

 

             ĐẠI CHÚNG- ĐỒ HỌA  CỦA  BẠN ĐỌC TRƯƠNG HÒA 

                                                     
                        ***

  Tôi hay viết về QUẢNG TRỊ, nhắc lại thành phố cũ mà quên đi cái rạp xi nê (CINEMA) hay rạp chiếu bóng thì thật là thiếu sót lớn. Tôi cho rằng nhắc về hình ảnh kỷ niệm xưa trong đó có một rạp xi nê không cứ do nội dung cuốn phim mà là hình ảnh một rạp chiếu bóng thôi. Cũng như nhắc đến những gánh hàng rong dân dã một thời do không phải thời này không có, mà là vì một hình ảnh giờ không còn tồn tại, đã trôi hết vào quá khứ xa vời. Hôm nay có bạn đọc thấy người viết kể lại gánh hàng bún xáo Quảng Trị mà xúc động nhớ về gánh bún thịt nướng bên thềm rạp Đại Chúng. Bạn đọc này kể rằng:

 

"ơn HLĐ đã nhắc đến bún xáo QTr và từ " kéo ghế " của xứ mình.
Làm tôi nhớ lại phở gõ ở Huế trong những năm tháng định cư lai thí.
Cứ mỗi chiều về khi nghe tiếng gõ lốc cốc thì gọi vào nhà trọ, những tô phở nhỏ gọn bốc hơi và mũi thơm quyện lên hưởi nghe là thèm.
Cũng cùng hương quê nhà này tôi còn nhớ tô bún thịt nướng tại thềm sân rạp chiếu phim Đại Chúng Quảng Trị. Với tuổi trẻ, cái hương vị thơm ngon của tô bún thit nướng Đại Chúng hồi đó làm tôi còn nhớ và lưu luyến đến ngày hôm nay, cái ngon không chỉ của thực phẩm mà còn thêm gia vị của củ hành chua thật là đậm đà béo ngọt cay nồng ấm áp vào những chiều có mưa bay lất phất.
HLĐ có biết nhớ chỗ này không? ,xin cho một vài cảm nhận có thât không hay chỉ là cảm nghĩ của riêng tôi về quê hương thương nhớ Quảng Trị của chúng ta.
Cảm ơn ĐHL và chúc bạn vui khỏe."

 

 Trước hết người viết cám ơn bạn đọc đã nhắc đến mấy sạp hàng vặt trước khi vào xem phim. Đúng! ĐHL có nhớ thấp thoáng có hàng bún thịt nướng cạnh rạp nhưng chưa có cơ hội ngồi xuống ăn một tô. Gánh này có sau mấy cái sạp hàng vặt như đậu phụng rang, bánh kẹo nhất là trái cây dân dã từ miệt rừng núi QT như Nam Đông Tân Lâm Cam Lộ ..chở vô. Nào sim nào ổi quít tắt chen lẫn mấy khúc mía ngọt ngào cho khách xem phim mua vào rạp. Nhớ cách gói đậu phụng rang nguyên hột: đậu phụng rang thơm giòn nguyên vỏ gói thành những gói chóp nhọn không nhiều. Về đêm mới vui. Những sạp hàng này, vào cổng là thấy ngay. Những bóng đèn điện treo tạm đong đưa vui mắt. Trước khi vào mua vé khách thấy vui vui nhờ vào những hình ảnh thân thương của bà con mình...

Tưởng cũng xin nhắc lại một chút về tôi, do thuở đó tôi là một đứa bé "ghiền xi nê" vô cùng! Và coi phim thì một thời chỉ đi vé dưới hạng chót: nghĩa là 'dúi' cho chú Sinh vài ba đồng là chạy tọt vào trong...

    Riêng với các bạn hiện nay đang sinh sống tại thành phố QT mới xây dựng sau này  thì cái danh từ "rạp xi nê" chắc hẳn đã vào quá khứ. Phương tiện hiện đại biết bao nhiêu thứ giải trí chắc chắn sẽ không còn nhu cầu phải vào rạp xi- nê như tôi vừa nói. Hơn nữa QT giờ này chưa hẳn đã có ai đầu tư vào loại rạp như thế. Tôi vẫn mong kể lại vì tôi hi vọng các em thế hệ sau này có thể hình dung hình ảnh xa xưa - một thành phố thật sự xóa nhòa.

 rạp cine Đại Chúng có khoanh dấu tròn trong không ảnh

Hiện nay nền đất cũ của rạp Xi NÊ Đại Chúng xưa là THÁP CHUÔNG THÀNH CỖ (hình Võ thị Ngọc Anh, làng Nại Cữu)

   Sau lưng tòa hành chánh cũ có nhà Đại Hội, ngó qua chênh chếch là tòa Án QT, đều nằm theo đường Trần hưng Đạo. Nhà Đại Hội chỉ để hội họp hay các buổi ca vũ nhạc kịch do chính quyền hồi đó tổ chức. Nhưng Rạp Xi NÊ Đại Chúng đã đi vào "lịch sử giải trí " của người dân QT. Nó nằm ngay cuối đường Trần Cao Vân; tôi nhớ mang máng là của bà chủ cây xăng Shell tại bến xe Nguyễn Hoàng hồi đó [theo bác Hoàng xuân Định thì chủ cây xăng này là chủ tiệm ăn Như Ý hồi xưa tại QT ]. Truyện kể ở đây phải là lúc chưa có cái T.V trắng đen, và thiên hạ kể cả thằng bé như tôi chưa hình dung ra TV là gì!

Như thế, niềm vui giải trí về hình ảnh, hay nói khác đi là "Nghệ thuật thứ Bảy" cho dân thành phố dạo này chỉ còn cái rạp xi nê Đại Chúng thôi. 

Tôi là đứa "ghiền xi nê, mê xi nê", đến nỗi còn hằn sâu trong trí nhớ cảnh 'làm nũng' với mạ tôi. Lý do: mỗi khi mạ tôi không còn cho vài ba đồng nữa, thế là tôi 'kéo mền- quăng gối' làm 'nư' cho được mới nghe!

  Sung suớng làm sao khi mạ tôi 'thua' thằng con trai "cưng"; có đuợc ba đồng ($3) trong tay, tôi ' te- còng' chạy mau tới rạp Đại Chúng. Xin thưa với bạn đọc rằng: ngang đây, tôi chẳng dám tới mua một vé hạng trẻ em ($5.)-  hạng chót dành cho mấy dãy ghế ọp ẹp gần sát với tấm màn trắng khổng lồ.  Ba đồng- có nghĩa là tôi "lấm lét" chen tới gần bác giữ cửa tức là bác Sinh, tôi còn nhớ tên,"chuồi' cho bác có chút "tiền bỏ túi" thế là "a- lê -hấp" tôi chạy tọt vào trong.

   Rõ khổ! hạng trẻ em tức là 5$, ngồi trước, ngăn cách với các hạng người lớn tức là hạng ba tới hạng nhất một hàng rào kẽm gai. Cũng khổ cho mấy đứa nhỏ ít tiền phải ngồi trước tức là chịu đựng mùi "khai nồng " từ mấy lỗ tiểu hai bên ở phía trước. Thế mà chẳng đứa nào ca cẩm than phiền gì? Vào được trong rạp là "sướng như tiên' dù "chuồi' cho bác Sinh hay mua vé 5 đồng cũng là con nít, chẳng ai để ý. Bạn đọc thấy đó, tên bác giữ cửa tôi còn nhớ, chứng tỏ tôi là khách "thường trực" của rạp Đại Chúng rồi.

Phía sau cùng là hạng nhất, giá vé tôi còn nhớ khoảng 20$( có nghĩa là bằng 4 tô bún bò, thời giá lúc đó). Còn trên đầu hạng nhất là balcon tức là hạng lầu 30$. Tôi quên kể rằng hạng nhất nhì và lầu có thể cho kèm theo 1 em nhỏ miễn vé. Em nhỏ này là con em họ nhưng nếu hảo tâm họ có thể dắt em nào sạch sẽ cho vô theo, cũng thế thôi, chẳng ai quan tâm tò mò. Khổ nỗi tôi chẳng dám xin ai bao giờ!

    Giây phút vui thú nhất là lúc đèn phụt tắt. Trước tiên lúc nào cả rạp cũng phải chào quốc kỳ, phim thời sự VN của bộ thông tin, rồi đến phim chiếu dạo để 'chào hàng " các phim mà bà chủ sắp thuê từ HUẾ ra kỳ sau. Tôi thỉnh thoảng liếc nhìn những lằn sáng trắng từ 3 cái lỗ vuông sau lưng hạng lầu đang thay nhau làm việc. Chúng thi đua chiếu tới cái màn trẳng cao, rộng thênh thang trước mắt. Đừng có trở ngại kỹ thuật nghe! vì mỗi lần có trở ngại là thiên hạ la hét chí chóe điếc cả tai tôi , tiếng huýt gió , gõ ghế, cười cợt ôi thôi đủ loại âm thanh. Tội cho chú chiếu phim! chắc chú đang "lính qua lính quýnh" trên đó.

               HERCULES  VÀ SAMSON THIÊN THẦN SỨC MẠNH

    Mấy anh chị người lớn thì mê phim tình cảm còn gọi là phim Pháp. Nhưng những loại "siêu phẩm" thì mấy khi ra đến thành phố địa đầu giới tuyến này, nên mấy vị hay vô Huế coi. Còn tôi thì mê phim Hercules, Samson mạnh như thiên thần. Những tảng đá lớn Hercules, Samson bưng nhẹ như chơi. Sau này thì phim cao bồi Django, chú cao bồi vừa cỡi ngựa vừa bắn súng "đoàng đoàng " thật oai. Còn phim Ân Độ khi nào cũng "ế khách " vì vừa phim trắng đen lại khi nào cũng múa hát. Trai gái ưa nhau, phải tình nhau xong là đến màn vừa múa vừa đuổi theo nhau tán tỉnh. Chuyện mới kỳ cho phim Ân Độ- phim đóng tân thời cũng múa và hát theo nhịp trống--không có không được.

DJango 1966 ( Sergio Corbucci )

Thì ra ai ai trong cái thành phố này cũng "mê xi nê " như tôi mới lạ. Tôi thưong cảm cái thành phố bé nhỏ này là vậy đó. Nhớ về những buổi phim hay, thiên hạ mua vé đứng chờ vào cửa nhưng mấy cuốn phim thì đang trên "đừơng thiên lý ", có thể phim  còn 'bon bon' chạy trên chiếc xe đò Huế --Quảng trị ,chưa về đến bến Nguyễn Hoàng cũng nên?

  Người này hỏi người kia- rồi người kia hỏi người nọ:

- Phim về chưa mi?
- Răng xe chạy chậm dữ rứa?

  Thiệt tội! nhưng rồi cái gì đến sẽ đến thôi. Khoảng gần hai giờ chiều, chiếc xích lô đạp đổ phịch trứơc cửa rạp. Trên xe, chồng phim còn nằm trong cái bao bố hở miệng. Mọi người đồng loạt reo lên, mừng rỡ như thấy đứa con đi lạc phương xa mới về. Khách ùn ùn vô cửa. Chú chiếu phim hấp tấp vác chồng phim hình bánh xe đi mau lên lầu...

 

LÝ TIỂU LONG

Thời gian sau này những phim võ hiệp Hồng Công Đài Loan với những siêu phẩm quyền cước làm người thành phố QT mê mệt. Từ Khương Đại Vệ, Địch Long và sau này là Lý Tiểu Long...đều là thần tượng quyền cước trong lòng bao lứa trẻ cũng như tôi trong đó. Nhớ làm sao những cú đá liên hoàn hay cú đấm thần tốc của Lý Tiểu Long! Người kể còn nhớ Đại Chúng chỉ chiếu đến Đường Sơn Đại Huynh còn chờ Mãnh Long Quá Giang. Rồi phim Việt Nam đang say mê với Chân Trời Tím còn chờ Nắng Chiều thì Quảng Trị...CHẠY?

 

                                            Hùng Cường -Kim Vui trong Phim CHÂN TRỜI TÍM 

Thật tiếc làm sao! 

 

Thú giải trí của người thành phố QT có gì đâu? dĩ nhiên chỉ còn rạp phim Đại Chúng là số một!

                 * 

  Gần qua đầu thầp niên 1970, sau vụ nổ lựu đạn trong rạp, Đại Chúng sang lại cho một bà chủ giàu có Ấn Độ nghe đâu tên là "Fatima" hay gì đó? Rạp mang tên mới là KIM CHÂU. Ngoài Kim Châu ra, QT chẳng có thêm cái mới ngoại trừ cái tháp nước máy khổng lồ mới xây bên cạnh. Người kể nhớ không lầm, nước máy này chưa hoạt động gì thì đã xảy ra chuyện 1972 Mùa Hè Đỏ Lửa.

 

    Thế mà đã hơn nửa thế kỷ trôi qua, thời gian như nước trôi qua cầu hay gió thoảng mây bay xa mãi về vùng dĩ vãng. Nếu giờ đây các em nhỏ đang sống trong thành phố Quảng Trị, thì các em chỉ quen giải trí với thế giới digital, remote control ... điều khiển từ xa cùng bao nhiêu phương tiện hiện đại khác. Kể sao hết bao thứ giải trí thừa mứa hôm nay;  nào TV màu với nhiều phim truyện dài lê thê hàng cả trăm tập, nào compact disc, DVD, youtube, online... Kể không hết!

 

Có thể đến một lúc nào đó, trong thế giới dư thừa vật chất hôm nay,  chúng ta bất kể người lớn trẻ nhỏ, không còn hào hứng hay xúc cảm với một cuốn phim hay bản nhạc nào nữa. Có thể tâm lý hôm nay đến từ tâm lý do mọi thứ đều sẵn có trong tầm tay, quá sẵn, quá dễ dàng và nhất là quá 'thừa mứa'!

 Thế thì xin trở lại với thời gian quá khứ kể trên, nếu có thể, bằng hoài niệm, cái thời một thành phố chỉ có một rạp xi nê, khi TV chưa phải là hình ảnh phổ biến cho mọi nhà của người thành phố. Người viết tin rằng tâm lý chúng ta thời đó chắc hẳn phải thích thú, say mê sau những buổi đi vào rạp xi nê Đại Chúng. Một thời-khi thiên hạ chưa hề nghe cái từ Internet là chi?

Có thể các bạn và tôi đang có nhiều nỗi nhớ về một thành phố năm xưa.  Lưu lạc bốn phương trời, nhưng còn lắm người khi ra đi còn nhớ về ĐẠI CHÚNG, một rạp xi nê từng "thủy chung"  với số phận của một thành phố nay chìm khuất trong kỷ niệm xa vời ./.

 

Edit by Đinh Hoa Lư 

   ======================  

HƯƠNG XƯA

Người ơi, còn nhớ mãi trưa nào thời nào vàng bướm bên ao

Người ơi, còn nghe mãi tiếng ru êm êm buồn trong ca dao ...

(Hương Xưa –Cung Tiến)

***

    Có môt loài cây tôi chưa bao giờ thấy được tại xứ người đó là cây sầu đông. Hôm nay chợt thấy lại hình ảnh những lùm hoa này trên mạng Internet làm tôi nhớ về những cây sầu đông năm cũ.

Hình ảnh cây sầu đông chẳng lạ gì trong một thời bé bỏng cho đến lúc lớn lên độ tuổi thanh niên và bước đầu xa rời Quảng Trị. Ngày đó, tôi đã có những lúc gần gũi với loài cây này cho đến lúc cùng nhau giã biệt xóm xưa, thành cũ; tất cả đều ra đi cho đến bây giờ.

Tôi muốn viết hay giản dị hơn là nhắc lại đến sầu đông tức là lúc bầu trời thành phố Quảng Trị không còn u ám hay nặng chình chịch hơi nước, những ngày cuối đông. Tháng Giêng vội vả 'bỏ đi' rồi những cánh mai vàng thực sự rụng hết. Thời gian này là lúc những khóm lá xanh lục của sầu đông bắt đầu thi nhau che khuất những cành cây khẳng khiu của chúng.

Không đợi lâu, những chùm hoa màu trắng tím, nhàn nhạt cũng thi nhau mọc chen với màu xanh của lá . Một 'tổng hợp' giữa hoa và lá vươn mạnh dưới khoảng trời nồng nàn nắng ấm.

Huơng sầu đông nhẹ nhàng, thoảng thoảng ; nhưng nếu ta lắng tâm, tập trung tất cả khứu giác của mình để phân biệt , ngửi cho kỹ, thì đó là một thứ huơng ngào ngạt, lan xa khắp cả một khoảng trời đầu hạ. Đối với tôi, đó là mùi thơm dân dã, không quá nồng nàn như những loài hoa quý. Mùi huơng thân quen, lại hào sảng'' quyện lấy tất cả những người đang núp nắng dưới tàng cây của nó. Ý nghĩ này đến với tôi lúc nắng lên cao, núp dưới bóng cây, tôi tận huởng huơng thơm 'không mất tiền mua'. Chìm - sâu đậm... tôi khó diễn tả do không thể dùng một tiếng 'thơm' trơ trọi, đơn điệu không thôi.

Tôi chẳng để tâm đến những 'nàng hoa ' được trồng công phu trong mấy cái vườn nhà ai đó trong xóm. Những chậu quỳnh, thuợc dược, những khóm hoa huờng, mẫu đơn hay mấy giàn tigon ...đó là công lao, thú vui của người lớn- nói đúng ra là của các cụ già râu tóc bạc phơ đang an nhàn huởng thú điền viên.

Tôi thích hoa và hương sầu đông từ mùi thơm hình ảnh cuối cùng do nó là cả một trời tự do, quãng khoát pha lẫn chút nào hoang dại. Tôi từng thú vị khi tha hồ hít thở thỏa thích. Một kết hợp bình dị nhưng sâu lắng giữa hương thơm và sắc tím. Tất cả đều vươn tỏa dưới bầu trời ngập nắng, hòa điệu với lớp tuổi hồn nhiên.

Làn gió tiễn xuân xôn xao, lồng lộng trong bầu trời trong xanh. Trời Quảng Trị bước vào hạ. Gắng ít ngày học nữa, tôi sắp sửa được vui thú ngày hè để đuổi chim, đá rế, bắt chuồn chuồn ... Tội nghiệp mấy con chuồn chuồn 'vô tội' sẽ bị tôi ngứt đuôi, thế vào đó những đọt lá tre non chưa nở nhọn như que tăm. Một thuở vô tư, chưa hề biết thế nào là 'trầm tư mặc cảm'?

Nhưng hiện tại lúc đó chỉ mới cuối xuân, mùa của bao lùm bông tim tím bắt đầu hé lộ. Chúng tôi tụm năm, tụm ba chơi bi, dưới bóng mát của hàng sầu đông trong xóm. Những tàng cây vươn dài, lần lượt thi nhau tỏa huơng hai bên con kiệt.

Mấy đứa bạn và tôi tiếp tục lớn lên từ cái xóm thân yêu đó. Những tàng sầu đông cao nhanh, theo lớp tuổi chúng tôi. Con đường kia bỗng sao 'khang khác'? Chúng tôi hết là con nít, biết để ý, biết nhớ vẩn vơ bao tà áo trắng tan trường hay những câu bỗng ngập ngừng với ngưòi khác phái? Đó là thời gian tôi hay ngồi dưới bóng sầu đông, chờ 'người' qua vào sáng đi học hay tan trường về thay vì hít thở làn huơng như những năm tuổi nhỏ?!

Chiến tranh ập đến! tất cả phải đi, phải lìa xa mọi thứ. Bao mơ mộng, bao ước ao đều bỏ lại phía sau. Chìm trong phương trời quên lãng đó, trong tâm tưởng tôi ẩn hiện mấy hàng cây sầu đông xóm cũ.

Kỷ niệm nào qua đi, phất phơ, nhàn nhạt như hương và hoa sầu đông. Chút HƯƠNG XƯA tận đâu trong tiềm thức- môt khoảng trời, một loài hương có khi sống dậy trong vũng nhớ cuộc đời ./.

ĐHL 

==============================  

CHÙA SẮC TỨ TỊNH QUANG VÀ NGOẠI TÔI

BÀI NÀY tác giả đăng lại lên đây, để lưu dấu hình ảnh của một mái chùa Sắc Tứ Tịnh Quang khác với hôm nay . Từ một hình ảnh tiêu  sơ giữa đồng hoang mông quạnh nay Chùa đã thay đổi quá nhiều do phải 'lọt' ở giữa những khu dân cư , dinh thự chi chít hỗn độn của thời đại mới "đất hẹp người đông"
-ĐHL

                               tượng đài Phật Bà trước Tổ Đình Sắc Tứ Tịnh Quang Tự 1969

  

NHỚ  NGOẠI TÔI và những MÓN CHAY
    Sau khi ông ngoại tôi qua đời vào năm 1949, gần mười năm sau mệ ngoại tôi tu tại gia. Thời gian này Mệ hay về nấu nướng cho quý thầy dưới chùa Tỉnh Hội. Trụ trì gồm hai thầy, tôi còn nhớ hình thầy Thích chánh Trực (?)và một thầy khác . Ngoại tôi cho treo hình hai thầy trụ trì trong chùa Tỉnh Hội ở căn giữa nhà, đối diện bàn Phật.
   Khoảng gần  năm 1960, ngoại tôi chính thức xuống tóc và qua tu bên chùa Sắc Tứ. Làm bà vãi, có nghĩa là Mệ nấu ăn cho các thầy và các chú tu trong chùa. Ngoại nấu chay khéo và ngon nên thầy nào cũng thích. Đứa cháu như tôi, cho đến giờ cũng không quên mấy món mệ nấu. Mỗi lần Mệ vè nhà, tôi cứ "lẩn quẩn"  gần mệ ngoại để có dịp người cho món chay ăn.

một lính Mỹ đóng ngoài căn cứ Ái Tử gần chùa tới thăm khoảng sau 1968 lúc Ngoại tôi còn ở đây, mấy chú tiểu này cũng rất thân với ngoại tôi. Các chú này là đệ tử của thầy THích Ân Cần tu sau các chú Đăng và Tăng đều làng Trà Trì Hải Lăng

 Thầy Thích Chánh Trực 1968 Tỉnh Giáo Hội QT

Ngày 31-3 (4-3-Đinh Dậu) tại Tổ đình Kim Tiên, phường Trường An, thành phố Huế đã trang nghiêm diễn ra lễ Húy nhật cố Hòa thượng Thích Chánh Trực (1931 - 1995)

***

hình Chú Tăng (làng Trà Trì ) một buổi thăm nhà ngoại tôi tại Cửa Hậu P Đệ Tứ QT (1969)

 Tôi hi vọng nhắc lại không quá lời, vì ngoại tôi nấu không ngon làm sao tôi nhớ đến bây giờ? Mấy báp chuối ( người Bắc gọi là hoa chuối), sau khi hấp xong, Mệ xé nhỏ ra trộn với rau răm rồi mệ nói thịt gà bóp. Củ bính tinh (hoành tinh) bánh tráng, không biết làm sao Ngoại  cuốn lại chiên lên thành món ram chay ngon còn hơn ram mặn. Tôi còn nhớ mệ tôi cho ăn thịt gà bóp bằng mỳ căng, hay món phở chay, bánh bột lọc chay...ôi thôi đủ thứ ! tôi không còn nhớ hết? Chuyện đặc biệt , có món "cá chiên" của mệ làm, giờ tôi lại quên, không biết làm từ gì?

  Làm sao các thầy quên được mệ tôi ? Sau khi chùa thu hoạch đậu nành, mệ tôi cũng làm ra mấy hũ tương ngon, đậm đà , để dành ăn suốt năm . Chỉ có rau muống bò nổi trên mặt nước trong hồ sen , mệ luộc chấm với tương này, ai cũng thích, không có gì hơn. Ăn chay thì kể chuyện tương, chao.  Tôi còn nhớ hình ảnh mệ tôi làm chao sao lắm công phu ! Những lát khuôn đậu,  mệ lót trên tro qua  lớp vải quyến .  Ngày sau, mệ tôi cẩn trọng xếp từg lớp vào thẩu. Những lớp muối tiêu, ngay cả rượu nữa...thêm bao thứ tôi còn nhớ lan man trong đầu. Nhưng thứ chao được tay ngoại tôi làm , khi mở thẩu ra thì thật đúng mùi chao ! Những lúc cúng kỵ tôi có dịp ăn thử . Thứ huơng vị đậm đà nhưng lại nồng, thứ nồng rất riêng của chao làm cho tôi khó quên .  Sau này dù đi đâu, tôi lại chưa gặp thứ chao nào bằng ngoại tôi làm, thế mới lạ !

MỆ THỌ GIỚI SA DI TẠI CHÙA KIM TIÊN HUẾ  

THUƠNG QUÁ "NỐT NHANG" TRÊN ĐẦU NGOẠI 

  1969-- Ngoại tôi và cháu đích tôn-Võ đình Sử 

   Năm đó khoảng 1970, Mệ  hân hạnh được quý thầy tại Tổ đình Sắc Tứ cho phép theo dự mùa Kiết Hạ tại Chùa Kim Tiên trong Huế. Tiếng là bà vãi bếp núc cho Chùa nhưng tu thì phải "hành". Gần mãn mùa Kiết Hạ tại Chùa Kim Tiên, Mệ tôi cũng được thọ GIỚI SA DI sau khi qua đợt thử sức tịnh tâm qua lệ  "đốt nhang" lên đầu? Sau khi thử sức tu hành nghĩa là cái tâm huớng niệm hay định tâm ngang mức độ nào bằng cách dùng cây nhang đang cháy, dúi lên và phải dốc tâm niệm phật cho quên cơn nóng khi lửa dúi vào da đầu.  Mừng cho ngoại tôi đã thành công viên mãn  lên được Sa Di  và ngoại được Chùa cấp Y Bát.

 Mệ về nhà mang một vết tròn lỡ  lói trên đầu, tôi phải xức thuốc cho mệ , nhưng trong lòng đứa cháu ngoại cũng tự hào khi mệ ngoại mình vừa được một "nốt tu hành" trên đỉnh đầu. Quả là một chứng cớ rõ ràng nhất về niềm tin và tấm lòng nhất tâm tu tập cùng thành tâm niệm phật.

CHUYỆN 'CHÚ HỢI' NUÔI Ở CHÙA SẮC TỨ NĂM XƯA 

   CHÚ HỢI cái tên từ thầy Trụ Trì cho đến các chú và mệ ngoại tôi hay kêu chính là con heo đen trong chùa. Chùa nuôi con heo này để lấy nguồn phân bón. "Chú Hợi' xem như là kẻ gần gũi ngoại tôi nhất vào thời gian ngoại tu bên chùa. Chuồng chú được đặt gần bếp phía nhà trai bên phải chùa. Khi nào chuồng cũng có rơm rạ, phân bổi, ngoại tôi là người trực tiếp cho 'Chú' ăn.

Chú Hợi sống thọ đến nỗi nanh chú dài ra. Mỗi dịp qua thăm chùa, tôi để ý thấy nanh 'chú' dài ra một ít. 'Chú' chỉ nằm không còn đứng được. Coi bộ cái chuồng chật hẹp đối với 'Chú'. Có lần ngoại tôi khoe " chú được thầy cho quy y rồi" . Tuy nhỏ, nhưng lòng tôi cũng cảm thấy hân hoan giùm cho 'chú'. 

   Cát trắng sau chùa không có nguồn 'phân bón' của 'chú' xem như chẳng ra chi. Những vồng khoai tía, những cây vú sữa cũng nhờ phân chuồng từ đây . Những sào sắn thì đành chịu do không đủ phân đắp bồi cho sắn .  Phân lót từ chuồng này, Thầy bảo chỉ ưu tiên cho khoai tía khoai từ và mấy cây ăn trái thôi  . Cát trắng không đủ hoa màu, Chùa nhờ lòng hảo tâm của khách thập phuơng, nhất là các thuơng gia bên Chợ Tỉnh.  Thuơng gia mễ cốc Nguyễn Xuyến là người thầy trụ trì (Thầy Thích Ân Cần) hay nhắc nhất.
 Chú qua đời trước biến cố 1972. "Công quả" của 'Chú'  ít nhiều chi cũng có với chùa. Bao nhiêu vồng khoai tía, khoai từ, mấy cây vú sữa và bóng ngoại tôi lom khom bên chuồng ...

 Cho đến 1972 ly loạn, thầy, điệu, bà vãi mỗi người một phương. Ngoại tôi theo gia đình  vào Đà Nẵng, Trại tạm cư Non Nước, phi trường hoang phế Non Nước lưu dấu bà con Quảng Trị non 2 năm thì gia đình ngoại và cậu tôi theo chương trình Khẩn Hoang Lập Ấp vào vào Bình tuy (1974) cũng như hoàn cảnh bao nhiêu người dân Qt khác vậy. 

 Chùa hoang phế hư hại sau 1972 cho đến 1975 người viết khi còn tù cải tạo tại một trại gần Nại Cửu Phường. Nơi này cũng gần Thôn Xuân Khê tạm coi là gần vùng trung du, cách chùa khoảng năm cây số. Lần đó nhờ vào lúc trại phân công đi tìm dây thép kẽm gai còn sót tại căn cứ Mỹ cũ nên có ghé tạt vào thăm chùa. Thời gian này hai thầy Thích Chánh Trực và Thích Ân Cần cùng trụ trì tại đây với một số chú tiểu còn nhỏ tuổi. Hai thầy cùng với các chú tiểu tự túc canh tác sống qua ngày. Chánh điện trước chùa còn hư hao, người dân quanh làng chưa ai hồi cư đông đủ...

***

Từng thập niên liên tục đi vào quá khứ. Hình ảnh các thầy trụ trì Tổ Đình Sắc Tứ kể cả ngoại tôi, bà vãi giữ chùa đã dần khuất trong vùng quên lãng. Lạ thật, tôi cứ nhớ hoài những món chay của mệ ngoại mình.  Có một điều tôi không thể bỏ qua, là tôi nhớ vàthương cho vết nhang "từng đốt" trên đầu Mệ, tôi vẫn không quên sức nóng nốt nhang đang cháy đó . Sự thử sức quá gay go, giá như tôi thì chẳng bao giờ "dám thử " ! Ngoại tôi thật dốc lòng tu mới quyết tâm chịu đựng như thế , sức nóng ghê gớm từ nốt cháy của đầu nhang kia ! trong khoảng khắc nhất tâm, quán tưởng đến Phật ,  niệm liên hồi , mồ hôi nhễ nhai , tội và thuơng cho Mệ quá! 

NGÀY NGOẠI TÔI 'TRỞ VỀ' TỔ ĐÌNH SẮC TỨ

  Những ngày chạy loạn 1972, Mệ cũng như bao lưu dân QT khác phải lìa bỏ quê hương vào tận miền Nam. Mệ ra đi, nhưng lòng cứ đau đáu về Tổ Đình Sắc Tứ.  

1996 cháu ngoại Đinh trọng Thịnh về QT có ghé Chùa thăm phần mộ mệ ngoại  đã cải táng về lại chùa    

Hai mươi năm sau, khoảng 1992, Nắm xương tàn củaMệ mới được cậu tôi, Võ Hoa cải táng đem về lại Tổ Đình nơi Người từng gắn bó với quảng đời còn lại. Năm này trời nóng như thiêu đốt, cái giếng vuông nhỏ bé thân thiết với ngoại tôi xưa trong cạnh bờ trúc khô quắt, nước không còn một giọt. Lạ thay ! ngày đem cốt Ngoại về, cái 

giếng của  Chùa đang khô bỗng cho nước, như 

mừng rỡ vì người xưa nay đang trở lại hay sao?

 Tổ Đình thân yêu "dang tay" đón ngoại tôi về. Mái chùa thương yêu ngày xưa đón Ngoại về, một nơi 

ngoại tôi hàng ngày với tấm lòng thuơng yêu, tém nhặt từng

cọng rau, chắt chiu từng món tương chao, dưa 

muối, giúp cho quý thầy và các chú ngon 

miệng. 

thập niên trước 1972 , từ chùa Sắc Tứ nhìn ra đường QL 1 , chúng ta thấy chỉ là bãi cát hoang sơ

 Mỗi lần nhìn lại hình ảnh bức tượng Quan Âm trước hồ sen của chùa, tôi lại nhớ những ngày hè qua thăm Mệ. Lảng vãng trong đầu tôi hình ảnh mấy con cá phi lượn lờ dưới lòng hồ hơi cạn nước. Mặt hồ lác đác mấy đóa sen trắng, những khóm tím hồng hoa sún. Dưới tượng Đức Quan Thế Âm , cái lư huơng lớn chỉ còn lại chân nhang. Khung cảnh chùa sao tiêu sơ, thanh tịnh quá !

   Ngắm cảnh xong tôi đi qua bên phía phải chùa bên rặng trúc thưa gần cái giếng miệng vuông nho nhỏ. Hàng ngày, ngoại tôi lom khom rửa rau, rồi bóng người lẳng lặng vào lại phía căn nhà trai bên phải chùa. Trên kia vẫn là rặng Trường SƠn muôn thuở. Thỉnh thoảng  sau từng đám dứa dại, có mấy con chim sơn ca lần lượt bay lên cao. Chúng vỗ cánh đứng yên trên lưng chừng, hót liên hồi rồi từ từ hạ xuống đất. 

   Rồi chiến tranh tăng cường độ, căn cứ Mỹ xây nhiều quanh chùa. Tiếp đến là năm 1975 với bao nhiêu biến đổi. Giờ thì nhà cửa, dinh thự đã bao quanh chùa dày đặc!  May thay, Tổ Đình Sắc Tứ vẫn còn, nay đã trùng tu.

Vât đổi sao dời, cảnh chùa biến đổi mấy lần. Hiện tại mấy ngôi bảo tháp di tích Tổ Đình vẫn còn, làm cái gốc cho Chùa tái lập. Dân cư càng lúc càng đông, càng ít đi sự thanh tịnh ở đây. Càng về sau, tôi thấy thuơng khung cảnh hoang sơ thanh tịnh của Tổ Đình Sắc Tứ năm xưa. Nơi đó có ngoại tôi, bà vãi của chùa, một bà vãi nấu ăn nhưng lại được một nốt nhang trên đầu , chứng tích của một người nhất tâm niệm Phật.

Kính nhớ Huơng Linh Ngoại

 ĐHL 18/7/2014

edition 

===================================  

BIỂN NHỚ

(Thôn Vĩnh Huề Triệu Phong QT mùa Hạ 1974)

...

Mong chờ tiếp tế

Ban chỉ huy trung đội gồm: tôi- binh nhất Thế , mang máy truyền tin PRC25- trung sĩ nhất Thản, trung đội phó của tôi. Tôi hay gọi trung sĩ Thản là "Bố Thản" vì ông đã gần 20 năm lính, dấu chân ông cũng lội gần khắp vùng I. "Bố Thản" cũng sắp đến tuổi về hưu. Cửa Việt thuộc về phe bên kia kể từ đêm rạng 27/1/1973 cho nên tạm gọi chốt biển này là tọa độ của 'Làn Chỉ Xanh' ngoài cùng của VNCH do tôi trấn giữ. Tôi quên nhắc ban chỉ huy chốt này còn có hạ sĩ Oanh giữ khẩu cối 82 ly do Tiểu Đoàn biệt phái về nữa. Cuối cùng là hạ sĩ Sơn- Sơn lo chuyện nấu ăn. Người hạ sĩ 'bếp' này, SƠn hay cười, nói giỡn luôn miệng. Người thấp lưng hay lom khom do bao năm nấu bếp trong hầm...Hạ sĩ Sơn tính lo xa có thể là cái tính hay lo của anh nấu nướng cho trung đội - cá quá nhiều ở vùng này, cá nước lợ, cá vét trong bàu. Dân đi vắng nên cá sinh sôi- nảy nở 'đặc' cả vùng này. Cá nhiều quá, chúng tôi ăn không hết bèn đem phơi khô để chuẩn bị đổi quân lên núi.

    -Sắp đổi lên núi rồi Chuẩn Uý ơi!

Sơn nói với tôi.

Hạ sĩ Sơn cũng thuộc loại lính khá kỳ cựu trong trung đội nên chu kỳ đổi quân như thế nào thì Sơn kinh nghiệm lắm. Đồng bằng ra biển, chặng thứ ba thì lên núi chứ có nơi nào khác đâu! Chúng tôi đóng một nơi vài ba tháng là hoán chuyển thôi. Sơn kinh nghiệm rằng lên núi chỉ lo thủ chốt cho kỹ nên không có "mưu sinh" như ở đây được. Thể là hai tuần nay tôi bắt đầu để ý lên hướng núi. Ban đêm hướng Trường Sơn, núi đang bị cháy liên tục, làn lửa dài như con rắn vàng cứ cháy leo lét. (**)

- Ngày mai có tiếp tế rồi!

Đứng sát mép biển tôi hướng mắt trông về hướng nam. Chiếc GMC vừa đổ hàng xong cho BCH Tiểu đoàn 105 ở Ba Lăng. Xe đang theo mép biển đi ra hướng chúng tôi. Lúc đầu nó chỉ là một chấm đen, trong thoáng chốc càng lúc càng cáng rõ dần.

    -Xe đến rồi tụi bây ơi !

Có tiếng anh lính nào reo lên. Trung Sĩ Nhất Thỉu, Hạ Sĩ Quan tiếp tế đại đội, nhảy xuống xe. Anh Thỉu dáng khô khan, nước da ngâm đen, vừa phân phối thức ăn vừa nói lớn để mọi người cùng nghe:

        -Kỳ ni chỉ có thịt heo, ruốc, bí ngô ...thôi nghe

Thật ra ai nấy trong đơn vị này đều cùng chung một tâm trạng giống tôi. Anh em ai cũng mong ngày tiếp tế mau về. Đóng quân lâu ngày ở một nơi hoang dại anh lính nào cũng mong mau thấy lại bóng dáng chiếc xe tiếp tế của tiểu đoàn. Tuy chiếc xe đã ' ọp ẹp' nhưng lại là niềm vui cho đơn vị. Cách hai tuần nó về một lần tiếp tế thực phẩm.

Một ít tưởng tượng, tôi cho rằng xe đang mang theo một ít 'hơi hám' nào đó từ chốn "thị thành" ra đây? Diên Sanh, Mỹ Chánh ư? hay Phò Trạch? mà nếu là Huế thì càng tốt. Cách Huế không xa,nhưng hình ảnh phong kẹo mè xững- cái tên Song Hỷ giờ sao quá xa vời.

Chiếc GMC đó còn mang ra chốn này những niềm vui cho lính. Những cánh thư gia đình hay người yêu của mấy anh lính trẻ. Tôi thì cô đơn hơn! mới ra trường, hai mươi mốt tuổi đời chưa vợ...

Sáng dậy, quả đúng là một "ngày hội" cho đại đội 2 này. Mỗi trung đội chỉ cắt vài người ra bãi biển chờ đồ tiếp tế. Thế nhưng, khi tất cả tập trung sát mé biển cạnh chốt của tôi, thì sao mà ồn ào nhộn nhịp. Tiếng cười tiếng nói, "mày tau- í ới" lẫn tiếng văng tục ‘loạn xà ngầu'? Chốt tôi ở sát mép biển, xe sẽ tới chờ cạnh đó nên thong thả hơn, chỉ cần đi vài ba bước là đến chỗ đợi.

"Đong Đầy- Gạt Sát" là gì?

Thưa bạn có hiểu bốn chữ trên chăng? Một ca inox này vun lên thì vun nhưng người phát gạo gạt bằng ngang miệng là khẩu phần ăn về gạo cho một người lính trong một ngày. Nó tương đương với 700 gram gạo chứ không có cân như tại chợ...

Thế là xong, đơn giản lắm!

        -A! còn một ít thư cho anh em đây!

Tr. Sĩ Nhất Thỉu đưa thư xong, lo chuyển đồ cho BCH đại đội.

Giờ mới đến lúc chúng tôi lo chuyện "đổi chác" thùng 'tôn nô' (tonneau) cá, (***) kết quả sau những đêm hốt cá từ mấy bàu nước lợ nói trên. Sau khi "kỳ kèo- thêm bớt", Tr. Sĩ Thỉu chịu đổi thùng phuy cá với 2 ‘tút’ thuốc lá Bastos luxe. Chúng tôi chê Bastos xanh hút không "phê".

-Nhưng phải chờ kỳ tiếp tế sau mới có đó nghe!

Người trung sĩ nhất thường vụ Đại đội 2  hứa với chúng tôi như vậy.

Gần cả Trung đội lay hoay, hì hục... cuối cùng thùng cá nặng nề cũng lên được chiếc xe đang trống phía sau. Tôi thở phào nhẹ nhõm, thà chịu thiệt một ít mà có thuốc chia nhau hút còn hơn ôm hết cá mà ăn thì chỉ có ngồi đây mà ngứa "gãi sưng" cả người thôi!

    -Nhớ mấy tút thuốc nghe Trung sĩ Thỉu !? vào chợ Diên Sanh mà ‘bán cho mau nghe..

Một vài anh lính đại đội đến kỳ về phép có dịp may nhảy lên đi 'ké' chiếc xe tiểu đoàn để về TKQT đang đồn trú tại Diên Sanh. Chiếc xe GMC chạy rồi tôi còn đứng nói vói theo. Lính xa nhà chia ngọt xẻ bùi, có nhau từng điếu thuốc, thân thiết như anh em, nhất là cùng mang thân phận làm lính sát cánh bên nhau . Tôi cười một mình khi nhớ lại lời nói ngắn gọn của lính trung đội nói chung " kiểu nhà binh " mộc mạc bình dị đó là khi nghe chung một chiểc máy radio nhỏ:

·       MỞ CÁI ĐÀI 'SANG NGANG' KHÔNG 'THÚY THÌ TUYỀN' ?

Nói chi lạ rứa? Người viết nhân đây cũng xin giải thích câu nói ngắn gọn theo kiểu "nhà binh" trên cho rõ ý: 

lính chúng tôi muốn nói là "mở cái máy radio , sang băng không có Thanh Thúy thì Thanh Tuyền"

Tần ngần đứng cạnh bờ biển, tôi ngó theo bóng chiếc xe tiếp tế chạy xa dần, khuất hẳn trong màn gió cát vàng nhạt...

Ngoài khơi, biển một màu xanh ngắt. Trong bờ còn lại một bãi biển quạnh hiu, chẳng còn người lính nào nữa. BIỂN MẶN như giọt mồ hôi của ngư dân ngày xưa lao khổ với những ngày ra khơi, nay họ vẫn còn đi xa chẳng hẹn ngày về.

Còn phận người lính năm xưa đó vẫn ngày ngày cầm súng, một mình ngắm vùng sóng nước mênh mông mà thương dân nhớ biển.  Biển ngày xưa đó thật vắng, vẫn trông đợi dân về - BIỂN NHỚ ./.

ký ức Đinh Hoa Lư

edition by DHL @ San Jose USA 12/9/2020

(**): TRẬN CHÁY RỪNG trên 

Động Ô Đô lúc này TQLC đang đóng trên đó. Cháy mười mấy ngày có chốt bị thiêu làm chết người

(***): thùng tonneau này do lính đào được trong làng có cái dùng làm giếng cạn lấy nước ngọt

=========================== 

CHIỀU MƯA BIÊN GIỚI 

 Chiều mưa biên giới anh đi về đâu

Sao còn đứng ngóng nơi giang đầu

Kìa rừng chiều âm u rét mướt Chờ người về vui trong giá buốt  Người về bơ vơ ...

*         

lính gác chiều mưa

CÓ CẦM SÚNG CANH GÁC trong những cơn mưa rừng rơi mãi mới thấy thấm thía từng lời trong bài hát của người nhạc sĩ Nguyễn v Đông.  Thật vậy, màn mưa  biên giới vẫn một màu xám ngắt chẳng khác chi một bức màn màu xám che khuất biết bao nhiêu chốt của đại đội khác trên vùng núi Ông Do. Trong căn hầm ẩm thấp đợi thời gian qua - ngày lại ngày nó như vô nghĩa. Tiếng "sè sè" của chiếc máy truyền tin PRC 25 mà người trung đội trưởng như tôi chẳng bao giờ dám ra lệnh tắt. Lệnh nhà binh là vậy. Máy truyền tin là mạch sống của đơn vị, phải mở suốt ngày đêm. Những chiếc máy truyền tin như mãi đợi tiếng nói giữa người và người để biết rằng chúng tôi chẳng hề cô độc. Dù mưa rừng gào thét, nguồn liên lạc vẫn kết nối với nhau.

Trong cơn mưa rừng, có những chiếc poncho, người lính gác đang làm nhiệm vụ đang im lìm trong màn mưa. Trong những căn hầm chìm, ẩn trong làn mưa rạt rào qua bao rặng núi bao quanh, mấy giòng nước len qua vách đất, thi nhau chảy vào hầm. Sấm chớp giăng giăng, cả không gian như chìm lỉm, tối mịt trong của màn mưa nặng nề, hung hãn...

Mưa ngơi dần, nhưng tiếng tí tách của những giọt nước vẫn còn rơi rớt trên vành nón sắt. Người lính giữ chốt đang lắng nghe động tĩnh của rừng thiêng. Anh cố căng mắt nhìn xuyên qua màn mưa sâu thẳm. Sấm sét vọng vang, lan qua bao rặng núi.  Nơi đây vẫn còn bao người trai lòng sâu lắng nhớ nhung trong màn mưa biên giới.

Mưa rừng, người lính chẳng còn cơ hội ngắm nhiều đám mây bềnh bồng trôi về miệt biển. Dưới xa kia là một khoảng đồng bằng. Quê hương lãng đãng hiện ra dưới những màn mưa lướt thướt trong gió rừng. Khoảng cách của nhớ thương ôm ấp bao kỷ niệm một thời học sinh nay xa dần trong vùng dĩ vãng. 

***

 Giã từ áo trắng học trò để chấp nhận những gì khi quê hương lên tiếng gọi. Tuổi đến trường đã đi xa mang theo bao ước mơ hoa gấm. Thực tại hôm nay là đời người lính trẻ với bao cảm giác nôn nao bỡ ngỡ, thời gian ba năm từ ngày về đơn vị mới. Rồi cảm giác hôm nay là chốn rừng thiêng, dãy Trường Sơn trùng điệp cùng bao màn mưa xối xả, mịt mù. 

    Đời lính của tôi có thật nhiều kỷ niệm với những ngày trên đỉnh cao hay ven bờ đại dương xanh ngắt khi tôi chọn trở về để giữ đất quê nhà. Ra đơn vị chỉ  ngần ấy ba năm nhưng đôi lúc trong lòng  lính chiến chợt phát sinh tình cảm yêu quê hương đất nước chân thành, mộc mạc. Có những lúc tôi ngồi ngắm sóng biển vỗ bờ hay lên đây có dịp đứng trên đỉnh cao vào lúc trời quang mây tạnh rồi có được những phút giây lắng lòng nhìn ngắm non sông. Năm 1974, chính xác hơn là hè 1974 khi TIỂU ĐOÀN 105  rời Ba Bến, chuyển quân về mạn biển hoán đổi cho Tiểu Đoàn 120. Mấy tháng đóng ở đây, khi lắng tai nghe sóng trùng dương dội vào bờ cát hoang vu cùng ngắm biển trời bao la, tôi cảm thấy tình cảm đối với quê hương dâng trào trong gió lộng. Sau hè,  đơn vị chúng tôi lại hoán chuyển lên vùng núi Ông Do. Tôi hay đứng trên đỉnh cao, trông xuống một dòng sông nhỏ đang lượn lờ uốn khúc. Chính lúc này, tôi mới nhận chân ra quê hương sao đẹp quá, hồn thiêng sông núi ngàn đời mãi xanh.

KHÔNG ẢNH QT CHỤP TỪ CAO ĐỘ TẠI VÙNG NÚI NHÌN VỀ MẠN BIỂN 

 Xuân 1975 sắp tới rồi, chỉ hai ba hôm nữa thôi. Một buổi trưa im vắng, tôi lại đứng trên đồi cao.  Quanh tôi toàn là những đám  rừng tranh bạt ngàn. Xuân đơn vị không một sắc hoa đó là điều chắc chắn. Màu xanh của lá màu áo ô liu thay hoa màu tết. Quà tết hậu phương, bánh chưng , bánh ú của đồng bào từ Diên Sanh, hậu cứ Tiểu Khu đã gửi lên hai hôm rồi.  

Ngót nghét năm mươi mùa xuân qua nhanh như gió thoảng, nhưng lòng tôi vẫn nhớ mãi mùa xuân của một chín bảy lăm. Từ mùa xuân đó, tôi vĩnh viễn chẳng còn cơ hội nào đứng lại trên đỉnh núi quê nhà  để chiêm ngưỡng cảnh đẹp non sông và rừng thiêng hùng vĩ. Dù rằng những mùa xuân biên giới hay "mùa xuân lá khô" đã thật sự trôi nhanh về miền dĩ vãng; nhưng đoá hoa QUÊ HƯƠNG vẫn thắm mãi trong lòng người bao người con xa xứ. Cứ độ tết đến xuân về nơi chân trời góc bể, vẫn còn nhiều người lính già xa quê còn ngồi vọng tưởng đến một thời cống hiến, bên chiến hào xưa cùng dâng lên nỗi hoang lạnh tâm hồn./.

ĐHL edit 19.9.2023

========================================